atha dvitiiyoÕdhyAyaH atha nirvachanam | tad.h yeshhu padeshhu svarasaMskArau samarthau prAdeshikena vikAreNAnvitau svAtAM tathA tAni nirbrUyAt.h | athAnanviteÕrtheÕprAdeshike vikAreÕrthanityaH pariikshheta | kenAchid.h vR^ittisAmAnyena | avidyamAne sAmAnyeÕpyakshharavarNasAmAnyAnnirbrUyAt.h | na tveva na nirbrUyAt.h | na saMskAramAdriyeta | vishayavatyo hi vR^ittayo bhavanti | yathArthaM vibhaktiiH sannamayet.h | prattamavattamiti dhAtvAdii eva shishhyete | athApyasternivR^ittisthAneshhvAdilopo bhavati | staH | santiiti | athApyantalopo bhavati | gatvA | gatamiti | athApyupadhAlopo bhavati | jagmatuH | jagmuriti | athApyupadhAvikAro bhavati | rAjA | daNDiiti | aathApi varNalopo bhavati | tattvA yAmi | iti | athApi dvivarNalopaH | tR^icha iti | athApyAdiviparyayo bhavati | stokAH | rajjuH | sikatAH | tirkvati | athApyantavyApattirbhavati || 1 || oghaH | meghaH | naadhaH | vadhuuH | madhviti | athaapi varNopaajanaH | aasthat.h | dvaaraH | bharuujeti | tad.h yatra svaraadanantaraantasthaantardhaaturbhavati tad.h dviprakR^itiinaaM sthaanamiti pradishanti | tatra sidvaayaamanupapadyamaanaayaamitarayopapipaadayishhet.h | tatraapyekeÕlpanishhpattayo bhavanti | tad.h yathaitat.h | uutiH | mR^iduH pR^ithuH | pR^ishhataH | kuNaarumiti | athaapi bhaashhikebhyo dhaatubhyo naigamaaH kR^ito bhaashhyante | damuunaaH | kshhetrasaadhaa iti | athaapi neigamebhyo bhaashhikaaH | ushhNam | ghR^itamiti | athaapi prakR^itaya evaikeshhu bhaashhyante | vikR^itaaya ekeshhu | shavatirgatikarmaa kaMbojeshhveva bhaashhyate | kaMbojaaH kaMbalabhojaaH | kamaniiyabhojaa vaa | kaMbalaH kamaniiyo bhavati | vikaaramasyaaryeshhu bhaashhante | shava iti | daatirlavanaarthe praachyeshhu | daatramudiichyeshhu | evamekapadaani nirbruuyaat.h | atha taddhitasamaaseshhvekaparvasu cha puurvaM puurvamaparamaparaM pravibhajya nirbruuyaat.h | daNDyaH purushhaH [daNDapurushhaH] | daNDamarhatiiti vaa | daNDena saMpadyata iti vaa | daNDo dadaateghaarayatikarmaNaH | atruuro dadate maNimityabhibhaashhante | damanaadityaupamanyavaH | daNDamasyaakarshhatiiti garhaaayaam kashhyaarajjurashvasya | kakshhaM sevate | kakshho gaahateH | ksa iti naamakraNaH | khyaatervaanarthakaoÕbhyaasaH | kimasmin.h khyaanamiti | kashhatervaa | tatsaamaanyaanmanushhyakakshhaH | baahumuulasaamaanyaadashvasya || 2 || raaGYaH purushho raajapurushhaH | raajaa raajateH | purushhaH puri shhaadaH | puri shayaH | puurayatervaa | puurayatyantarityantarapurushhamabhipretya | || yasmaatparaM naaparaamasti kiMchid.h yasmaannaaNiiyo na jyaayosti kashchit.h | vR^ikshha iiva stabdho divi tishhThatyekastenedaM puurNaM purushheNa sarvam || ityapi nigamo bhavati | vishchakadraakarshhaH viiti chakadra iti shvagatau bhaashhyate draatiiti gatikutsanaa | kadraatiiti draatikutsanaa | chakadraati kadraatiiti satoÕnarthakoÕbhyaasaH | tadasminnastiiti vishchakadraH | kalyaaNavarNaruupaH | kalyaaNavarNaasyevaasya ruupam | kalyaaNaM kamaniiyaM bhavati | varNo vR^iNoteH | ruupaM rochateH | evaM taddhitasamaasaannirbruuyaat.h | naikapadaani nirbruuyaat.h | naavaiyaakaraNaaya | naanupasannaaya | anidaMvide vaa } nityaM hyavaGYaaturviGYaaneÕsuuyaa | upasannaaya tu nirbruuyaat.h | yooo vaalaM viGYaatuM syaat.h | medhaavine | tapasvine vaa || 3 || || vidyaa ha vai braahmaNamaa jagaama gopaaya maa shevadhishhTeÕhamasmi | asuuyakaayaanR^ijaveÕyataaya na maa bruuyaa viiryavatii tathaa syaam || ya aatR^iNattyavitathena karNaavaduHkhaM kurvannamR^itaM prayachchhan.h | taM manyeta pitaraM maataraM cha tasmai na duhyet.h katamachchanaaha|| || adhyaapitaa ye guruM naadriyante vipraa vaachaa manasaa karmaNaa vaa | yathaiva te na gurorbhojaniiyaastathaiva taanna bhunakti shrutaM tat.h || || yameva vidyaaH shuchimapramattaM medhaavinaM brahmacharyopapannam | yaste na druhyet.h katamachchanaaha tasmai maa bruuyaa nidhipaaya brahman.h || iti | nidhiH shevadhiriti || 4 || athaatoÕnukramishhyaamaH | gauriti pR^ithivyaa naamadheyam | yad.h duuraM gataa bhavati | yachchaasyaaM bhuutaani gachchhanti | gaatervaukaaro naamakaraNaH | athaapi pashunaameha bhavatyetasmaadeva | athaapyasyaaM taaddhitena kR^itsnavannigamaa bhavanti | || gobhiH shriiNiita matsaram || iti payasaH | matsaraH somaH | mandatestR^iptikarmaNaH | matsara iti lobhanaama | abhimatta enena dhanaM bhavati | payaH pibatervaa pyaayatervaa | kshhiiraM kshharateH | ghaservero naamakaraNaH | ushiiramiti yathaa | || aMshuM duhanto adhyaasate gavi || ityadhishhavaNacharmaNaH | aMshuH shamashhTamaatro bhavati | ananaaya shaM bhavatiiti vaa | charma charate vaar | uchchR^itaM bhavatiiti vaa | athaapi charma cha shleshhmaa cha | || gobhiH sannaddho asi viiLayasva || iti rathastutau | athaapi snaava cha shleshhmaa cha | || gobhiH sannaddhaa patati prasuutaa || itiishhustutau | jyaapi gauruchyate | gavyaa chet.h taaddhitam | atha chenna | gavyaa gamayatiishhuuniti || 5 || || vR^ikshhevR^ikshhe niyataa miimayad.h gaustato vayaH pra pataanpuurushhaadaH || vR^ikshhevR^ikshhe dhanushhidhanushhi | vR^ikshho brashchanaat.h [vR^itvaa kshhaaM tishhThatiiti vaa | kshhaa kshhiyateH | nivaasakarmaNeH] niyataa miimayad.h gauH shabdaM karoti | miimayatiH shabdakarmaa | tato vayaH prapatanti | purushhaanadanaaya | viriti shakunanaama | vetergatikarmaNaH | athaapiishhunaameha bhavatyetasmaadeva | aadityoÕpi gauruchyate | || utaadaH purushho gavi || purvavati bhaasvatiityaupamanyavaH | athaapyasyaiko rashmishchaMdramasaM prati diipyate tadetenopekshhitavyam | aadityatoÕsya diiptirbhavati | || sushhumNaH suuryaashmishchandramaa gandhaarvaH || ityapi nigamo bhavati | soÕpi gauruchyate | || atraaha goramanvata || iti | taduparishhTaad.h vyaakhyaasyaamaH | sarveÕpi rashmayo gaava uchyante || 6 || || taa vaaM vaastuunyushmasi gamadhyai yatra gaavo bhuurishR^iMgaa ayaasaH | atraaha tadurugaayasya vR^ishhNaH paramaM padameva bhaati bhuuri || taani vaaM vaastuuni kaamayaamahe gamanaaya yatra gaavo [bhuurishR^iMgaa] bahushR^iMgaaH | bhuuriiti bahuno naamadheyam | prabhavatiiti sataH | shR^iMgaM shrayatervaa | shR^iNaatervaa | shamnaatervaa | sharaNaayodnatamiti vaa | shiraso nirgatamiti vaa | ayaasoÕyanaaH | tatra tadurugaayasya vishhNormahaagateH paramaM padaM paraardhyasthamavabhaati bhuuri | [aadaH padyateH | tannidhaanaat.h padam | pashupaadaprakR^itiH prabhaagapaadaH | prabhaagapaadasaamaanyaaditaraaNi padaani | evamanyeshhaamapi sattvaanaaM saMdehaa didyante | taani chet.h samaanakarmaaNi samaananirvachanaani | naanaakarmaaNi chennaanaanirvachanaani | yathaarthaM nirvaktavyaani | itiimaanyekaviMshatiH pR^ithiviinaamadheyaanyanukraantaani | tatra nirR^itiniramaNaat.h | R^ichchhateH kR^ichchhraapattiritaraa | saa pR^ithivyaa saMdihyate | tayorvibhaagaH | tasyaa eshhaa bhavati || 7 || || ya irM chakaara na so asya veda ya irM dadarsha hiruginnu tasmaat.h | sa maaturyonaa pariviito antarbahuprajaa nirR^itimaa vivesha || bhuprajaaH kR^ichchhramaapadyata iti parivraajakaaH | varshhakarmeti nairuktaaH | ya irM chakaareti karotikiratii saMdigdyau varshhakarmaNaa | na so asya veda madhamaH | sa evaasya veda madhyamo yo dadarshaaadityopahitam | sa maaturyonau | maataantarikssam | nirmiiyanteÕsmin.h bhuutaanni | yonirantarikshham | mahaanavayavaH | priviito vaayunaa | ayamapiitaro yoniretasmaadeva | pariyuto bhavati | bahuprajaa bhuumimaapadyate varshhakarmaNaa | shaakapuuNiH saMkalpayaaJNchakre | sarvaa devataa jaanaaniiti | tasmai devatobhayaliN^gaa praadurbabhuuva | taaM na jaGYe | taaM paprachchha | vividishhaaNi tveti saasmaa etaamR^ichamaadidesha | eshhaa mad.h devateti || 8 || || ayaM sa shiMkte yena gaurabhiivR^itaa mimaati maayuM dhvasanaavadhi shritaa | saa chitibhirna hi chakaara martyaM vidyudbhavantii prati vavrimauhata|| ayaM sa shabdaayate yena gaurabhipravR^ittaa mimaati | maayuM shabdaM karoti | maayumivaadityamiti vaa | vaageshhaa maadhyamikaa | dhvaMsane megheÕdhishrataa | saa chittibhiH [karmabhirniichaiH] nikaroti martyam | vidyudbhavantii pratyuuhate vavrim | vavririti ruupanaama | vR^iNotiiti sataH | varshheNa prachchhaadya pR^ithiviiM tatpunaraadatte || 9 || hiraNyanaamaanyuttaraaNi paMchadasha | hiraNyaM kasmaat.h | hiyata aayamyamaanamiti vaa | hiyate janaajjanamiti vaa | hitaramaNaM bhavatiitii vaa [hR^idayaramaNaM bhavatiiti vaa] | haryatervaa syaat.h prepsaakarmaNaH | antarikshhanaamaanyuttaraaNi shhoDasha | antarikshhaM kasmaat.h | antaraa kshhaantaM bhavati | antareme iti vaa | shariireshhvantarikshhayamiti vaa| tatra samudra ityetat.h paarthivena samudreNasaMdihyate | samudraH kasmAt.h | samuddravantyasmaadaapaH | samabhidravantyenamaapaH | saMamodanteÕsminbhUtAni | samudako bhavati | samunattiiti vaa | tayorvibhaagaH | tatretihaasamaachakshhate | devaapishchaarshhTishheNaH shaMtanushcha kauravyau bhraatarau babhuuvatuH | sa shaMtanuH kaniiyaanabhishhechayaaMchakre | devaapistapaH pratipede | tataH shaMtano raajye dvaadasha varshhaaNi devo na vavarshha | tamuuchurbraahmaNaaH | adharmastvayaa charitaH | jyeshhThaM bhraataramantarityaabhishhechitam | tasmaatte devo na varshhatiiti | sa shaMtanurdevaapiM shishikssha raajyena | tamuvaacha devaapriH | purohitasteÕsaani | yaajayaani cha tveti | tasyaitaaad.h parshhakaamasuuktam | tasyaishhaa bhavati || 10 || || aarshhTishheNo hotramR^ishhirni shhiidandevaapirdevasumatiMchikitvaan.h | sa uttarasmaadadharaM samudramapo divyaa asR^ijadvarshhyaa abhi || aarshhTishheNa R^ishhTishheNasya putraH | ishhitasenasyeti vaa | senaa seshvaraa | samaanagatirvaa | putraH puru traayate | niparaNaadvaa | punnarakaM tatasraayata iti vaa | hotramR^ishhirnishhiidan.h | R^ishhirdarshanaat.h | stomaandadarshetyaupamanyavaH | || tadyadenaaMstapasyamaanaan.h brahma svayaMbhvabhyaanarshhat.h [taM R^ishhayoÕmavan] tadR^ishhiiNaamR^ishhitvam || iti viGYaayate | devaapirevaanaamaaptyaa stutyaa cha pradaanena cha devasumatiM devaanaaM kalyaaNiiM matiM chikitvaaMshchetanaavaan.h | sa uttarasmaadadharaM samudram | uttara uddhatataro bhavati | adharoÕdhoraH | adho na dhaavatiityuurdhvagatiH pratishhiddhaa |tasyottaraa bhuuyase nirvachanaaya || 11 || yaddevaapiH shantanave purohito hotraaya vR^itaH kR^ipayannadiidhet.h | devashutaM vR^ishhTivaniM raraaNo bR^ihaspatirvaachamasmaa ayachchhat.h || shantanuH shaM tanoÕstviti vaa | shamasmai tanvaa astviti vaa | purohitaH pura enaM dadhati | hotraaya vR^itaH kR^ipaayamaaNoÕnvadhyaayat.h | devashutaM devaa enaM shR^iNvanti [vR^ishhTivaaniM] vR^ishhTiyaachinam | raraaNo raatirabhyastaH | bR^ihaspatirbrahmaasiit.h | soÕsmai vaachamayachchhat.h | bR^ihadupanyaakhyaatam || 12 || || suuryamaaditeyam.h || [aditeH prutram.h] | evamanyaaasaamapi devataanaamaadityapravaadaaH stutayo bhavanti | tad.h yathaitanmitrasya varuNasyaaryamNo dakshasya bhagasyaaMshasyeti | athaapi mitraavaruNayoH | || aadityaa daanunaspatii || daanapatii | athaapi mitrasyaikasya | || pra sa mitra marto astu prayasvaanyasta aaditya shikshhati vratena || ityapi nigamo bhaviti | athaapi varuNasyeikasya || athaa vayamaaditya vrate tava || vratamiti karmanaama | nivR^ittikarma vaarayatiiiti sataH | idamapiitaraD**ratametasmaadeva vR^iNotiiti sataH | annamapi vratamuchyate | yadaavR^iNoti shriiram.h || 13 || svaraadityo bhavati | su araNaH | su iiraNaH | svR^ito rasaan.h | svR^ito bhaasaM jyotishhaam.h | svR^ito bhaaseti vaa | etena dyaurvyaakhyaataa | pR^ishniraadityo bhavati | praashuta enaM varR^iNa iti nairuktaaH | saMspR^ishhTo rasaan.h | saMsprashhTaa bhaasaM jyotishhaam.h | saMsprashhTp bhaaseti vaa | atha dyauH | saMspR^ishhTaa jyotirbhiH puNyakR^idbhishcha | naaka aadityo bhavati [netaa rasaanaam.h] netaa bhaasaam.h | jyotishhaaM praNayaH | atha dyauH | kamiti sukhhanaama | pratishhiddhaM pratishhidhyeta | naa vaa amuM lokaM jagmushhe kiM cha naakam.h | na vaa amuM lokaM jagmushhe kiM cha naasukham.h | puNyakR^ito hyeva tatra gachchhanti | gauraadityo bhavati | gamayati rasaan.h | gachchhatyantarikshe | atha dyauH | yatpR^ithivyaa adhiduuraM gataa bhavati | yachchaasyaaM jyotiiMshhi gachchhanti | vishhTabaadityo bhavati | aavishhTo rasaan.h | aavishhTo bhaasaM jyotishhaam.h | aavishhTo bhaaseti vaa | atha dyauH | aavishhTaa jyotirbhiH puNyakR^idbhishcha | nabha aadityo bhavati | [netaa rasaanaaM] | netaa bhaasaam.h | jyotishhaaM praNayaH | api vaa bhana eva syaadvipariitaH | na na bhaatiiti vaa | etena dyaurvyaakhyaataa || 14 || rashmiinaamaanyuttaraaNi paMchadasha | rashmiryamanaat.h | teshhaamaaditaH saadhaaraNaani paJNchaashvarashmibhiH | diN^.hnaamaanyuttaraaNyashhTau | dishaH kasmaat.h | dishateH | aasadanaat.h | api vaabhyashanaat.h | tatra kaashhThaa ityetadanekasyaapi sattvasya [naama] bhavati | kaashhThaa disho bhavanti | kraantvaa sthitaa bhavanti | kaashhThaa upadisho bhavanti | itaretaraM kraantvaa sthitaa bhavanti | aadityoÕpi kaashhThochyate | kraantvaa sthito bhavati | aajyantoÕpi kaashhThochyate | kraantvaa sthito bhavati | aapoÕpi kaashhThaa uchyante | kraantvaa sthitaa bhavantiiti sthavaraaNaaM.h || 15 || || atishhThantiinaamaniveshanaanaaM kaashhThaanaaM madhye nihitaM shariiram.h | vR^itrasya niNyaM vi charantyaapo diirghaM tama aashayadindrashatruH || ati shhthantiinaamanivishamaanaanaamityasthaavaraaNaaM kaashhThaanaaM madhye nihitaM shariiraM meghaH | shariiraM shR^iNaateH | shamnaatervaa | vR^itrasya [niNyaM] nirNaamaM vicharanti vijaanantyaapa iti | diirghaM draaghateH | tamastanoteH | aashaayadaasheteH | indrashatrurindroÕsya shamayitaa vaa shaatayitaa vaa | tasmaadindrashatruH | tatko vR^itraH | megha iti nairuktaaH | [tvaashhTroÕsura ityaitihaasikaaH | ] apaaM cha jyotishhashcha mishriibhaavakarmaNo varshhakarma jaayate | tatropamaarthena yuddhavarNaa bhavanti | ahivattu khalu mantravarNaa braahmaNavaadaashcha | vivR^iddhyaa shariirasya srotaaMsi nivaarayaaJNchakaara | tasmin.h hote prasasyandira aapaH | tadabhivaadinyeshhargbhavati || 16 || || daasapatniirahigopaa atishhThanniruddhaa aapaH paNineva gaavaH | apaaM vilamapihitaM yaasiiddhatraM jaghanvaaM upa tadvavaara || daasapatniirdaasaadhipatyaH | daaso dasyateH | upadaasayati karmaaNi | ahigopaa atishhTHan.h | ahinaa guptaaH | ahirayanaat.h | etyantarikshhe | ayamapiitaro Ôhiretasmaadeva | nirhasitopasargaH | aahantiiti | niruddhaa aapaH paNineva gaavaH | paNirvaNagbhavati | paNiH | paNanaat.h | vaNik.h paNyaM nenekti | apaaM bilamapihitaM yadaasiit.h bilaM bharaM bhavati bibhartiH | vR^itraM jaghnivaan.h | apavavaara tat.h | vR^itro vR^iNotervaa | vartatervaa | vardhatervaa | yadavR^iNottadu vR^itrasya vR^itratvam.h | iti viGYaayate | yadavartata tadu vR^itrasya vR^itratvam.h | iti viGYaayate | yadavardhata tadu vR^itrasya vR^itratvam.h | iti viGYaayate || 17 || raatrinaamaanyuttaraaNi trayoviMshatiH | raatriH kasmaat.h | praramayati bhuutaani naktaN^caariiNi | uparamayatiitaraaNi dhruviikaroti | raatervaa syaaddaanakarmaNaH | pradiiyante ÔsyaamavashyaayaaH | ushhonaamaanyuttaraaNi shhoDsha | ushhaaH kasmaat.h | uchchhatiiti satyaaH | raatreraparaH kaalah | tasyaa eshhaa bhavaati || 18 || || idaM shreshhThaM jyotishhaaM jyotiraagaachchitraH praketo ajanishhTa vibhvaa | yathaa prasuutaa savituH savaayaM evaa raatryushhase yonimaaraik.h || idaM shreshhThaM jyotishhaaM jyotiraagamat.h | citraM praketanaM praGYaatatamamajanishhTa vibhuutatamam.h | yathaa prasuutaa savituH prasavaaya raatriraadityasyaivaM raatryushhase yonimarichat.h sthaanam.h | striiyonirabhiyuta enaaM garbhaH | tasyaa eshhaaparaa bhavati || 19 || || rushadvatsaa rushatii shvetyaagaadaaraigu kR^ishhNaa sadanaanyasyaaH | samaanabandhuu amR^ite anuuchii dyaavaa varNaM carata aaminaane || rushadvatsaa suuryavatsaa | rushaditi varNanaama | rochaterjvalatikarmaNaH | suuryamasyaa vatsamaaha | saahacharyaat.h | rasaharaNaadvaa | rushatii shvetyaagaat.h | shvetyaa shvetateH | arichat.h kR^ishhNaa sadanaanyasyaaH kR^ishhNavarNaa raaatriH | kR^ishhNaM kR^ishhyateH || nikR^ishhTo varNaH | athaine saMstauti | samaanabandhuu samaanabandhane | amR^ite amaraNadharmaaNau | anuuchii [anuuchyaaviti] | itiitaretaramabhipretya | dyaavaa varNaM charataH | te eva dyaavau | dyotanaat.h | api vaa dyaavaa charatastayaa [saha] charata iti syaat.h | aaminaane [aaminvaane] | anyonyasyaadhyaatmaM kurvaaNe | aharnaamaanyuttaraaNi dvaadasha | ahaH kasmaat.h | upaaharantyasman.h karmaaNi | tasyaiv*a nipaato bhavati vaishvaanariiyaayaamR^ichi || 20 || || ahashcha kR^ishhNamahararjunaM cha vi vartete rajasii vedyaabhiH | vaishvaanaro jaayamaano na raajaavaatirajjyotishhaagnistamaaMsi || ahashcha kR^ishhNaM raatriH | shuklaM chaahararjunam.h | vivartete rajasii vedyaabhirveditavy*aabhiH pravR^ittibhiH | vaishvaanaro jaayamaana iva | udyannaadityaH | sarveshhaaM jyotishhaaMraajaa | avaahannagnirjyotishhaa tamaaMsi meghanaamaanyuttaraaNi trishat.h | meghaH kasmaat.h | mehatiiti sataH | aa upara upala ityetaabhyaaM saadhaaraNaani purvatanaamabhiH | upara upalo megho bhavati | uparamanteÕsminnabhraaNi | uparataa aapa iti vaa | teshhaameshhaa bhavati || 21 || || devaanaaM maane prathamaa atishhThankR^intatraadeshhaamuparaa udaayan.h | trayastapanti pR^ithiviimanuupaa dvaa bR^ibuukaM vahataH puuriishham.h || devaanaaM narmaaNe prathamaa atishhThanmaadhyamikaa devagaNaaH | prathama iti mukhyanaama | pratamo bhavati | [kR^intatramantariksham.h | vikartanaM meghaanaam.h |] vikartanena meghaanaamudakaM jaayate | trayastapanti pR^ithiviimanuupaaH | parjanyo vaayuraadityaH shiitoshhNavarshhairoshhadhiiH paachayanti | anuupaa anuvapanti lokaantsvena svena karmaNaa | ayamapiitaroÕnuupa etasmaadeva | anuupyata udakena | api vaanvaabiti syaat.h | yathaa praagiti | tasyaanuupa iti syaat.h | yathaa praachiinamiti | dvaa bR^ibuukaM vahataH puriishhaM | vaayvaadityaa udakam.h | bR^ibuukamityudakanaama | brviiteH [vaa] shabdakarmaNaH | bhraMshatervaa | puriishhaM pR^iNaateH | puurayatervaa || 22 || || iyaM shushmebhirbisakhaa ivaarujatsaanu giriiNaaM tavishhebhiruurmibhiH paaraavataghniimavase suvR^iktibhiH sarasvatiimaa vivaasema dhiitibhiH || iyaM shushhmaiH shoshhaNaiH | shushhmamiti balanaama | shoshhayatiiti sataH | bisaM bisyaterbhedanakarmaNaH | vR^iddhikarmaNo vaa | saanu samuchchhritaM bhavati | samunnunnamiti vaa | mahadbhiruurmibhiH | paaraavataghniiM paaraavaaraghaatiniim.h | paaraM paraM bhavati | avaaramavaram.h | avanaaaya supravR^ittaabhiH [shobhanaabhiH] stutibhiH sarasvatiiM [nadiiM] karmabhiH paricharema | udakanaamaanyuttaraaNyekashatam.h | udakaM kasmaat.h | unattiiti sataH nadiinaamaanyuttaraaNi saptatriMshat.h | nadyaH kasmaat.h | nadanaa [imaa] bhavanti | shabdavatyah | bahulamaasaaM naighaNTukaM vR^ittam.h | aashcharyamiva praadhaanyena | tatretihaasamaachakshhate | vishvaamitra R^isiH sudaasaH paijavanasya purohito babhuuva | vishvaamitraH sarvamitraH | sarvaM saMsR^itam.h | sudaaH kalyaaNadaanaH | paijavanaH pijavanasya putraH | pijavanaH punaH spardhaniiyajavo vaa | amishriibhaavagatirbaa | sa vittaM gR^ihiitvaa vipaaT.hchhutudyoH sammedamaayayau | anuyayuritare | sa vishvaamitro nadiistushhTaavaa | gaaghaa bhavateti | api dvivat.h | api bhuvat.h | tad.h yad.h dvivaduparishhTaattad.h vyaakyaasyaamaH | athaitadbahuvat.h || 24 || || ramadhvaM me vacase somyaaya R^itaavariirupa muhuurtamevaiH | pra sindhumachchhaa bR^ihatii maniishhaavasyuurahve kushikasya suunuH || uparamadhvaM me vacase somyaaya somasampaadine | R^itaavariirR^itavatyaH | R^itamityudakanaama | pratyR^itaM bhavati | muhuurtamevairayanairavanairvaa | muhuurto muhuurR^ituH | R^iturarttergatikarmaNaH | prakshhNutah kaalaH | kaalaH kaalayatergatikarmaNaH | praabhihvayaami sindhuM bR^ihatyaa mahatyaa maniishhayaa manasa iishhayaa stutyaa praGYayaa vaavanaaya | kushikasya suunuH | kushiko raajaa babhuuva | kroshateH shabdakarmaNaH | kraMshatervaa syaatprakaashayati karmaNaH | saadhu vikro shayitaaÕrthaanaamiti vaa | nadyaH pratyuuchuH || 25 || || indro asmaaM aradadvajrabaahurapaahanvR^itraM paridhiM nadiinaam.h | devoÕnayatsavitaa supaaNistasya vayaM prasave yaama urviiH || indroÕsmaanaradadvajrabaahuH | radatiH khanatikarmaa | apaahan.h vR^itraM paridhiM nadiinaamiti vyaakhyaatam.h | devoÕnayatsavitaa | supaaNiH kalyaaNapaaNiH | paaNiH paNaayateH puujaakarmaNaH | pragR^ihya paaNii devaan.h puujayanti | tasya vayaM prasave yaama urviiH | urvya uurNoteH | vR^iNoterityaurNavaabhaH | pratyaakhyaayaantata aashushruvuH || 26 || || aa te kaaro shR^iNavaamaa vachaaMsi yayaatha duuraadanasaa rathena | ni te naMsai piipyaaneva yoshhaa maryaayeva kanyaa shashvachai te || aashR^iNavaama te kaaro vachanaani | yaahi duuraadanasaa cha rathena cha ninamaama te paayayamaaneva yoshhaa putram.h | maryaayeva kanyaa parishhvajanaaya | ninamaa iti vaa | ashvanaamaanyuttaraaNi shhaDviMshatiH | teshhaamashhTaa uttaraaNi bahuvat.h | ashvaH kasmaat.h | ashruteÕdhvaanam.h | mahaashano bhavatiiti vaa | tatra dadhikraa ityetad.h dadhat.h kraamatiiti vaa | dadhat.h krandatiiti vaa | dadhadaakaarii bhavatiiti vaa | tasyaashvavaddevataavachcha nigamaa bhavanti | tad.h yad.h devataavaduparishhTaattad.h vyaakhyaasyaamaH | athaitadashvavat.h || 27 || || uta sya vaajii kshipaNiM turaNyati griivaayaaM baddho api kaksha aasani | kratuM dadhikraa anu saMtaviitvatpathaamaN^kaaMsyanvaapaniiphaNat.h || api sa vaajii vejanavaan.h | kshepaNamanu tuurNamashruteÕdhvaanam.h | griivaayaaM baddhaH | griivaa giratervaa | grR^iNaatervaa | gR^ihNaatervaa | api kaksha aasaniiti vyaakhyaatam.h | kratuM dadhikraaH karma vaa praGYaaM vaa | anusaMtaviitvat.h | tanoteH puurvayaa prakR^ityaa nigamaH | pathaamaN^kaaMsi pathaaM kuTilaani | panthaaH patatervaa | padyatervaa | panthatervaa | aN^ko ÔJNchateH | aapaniiphaNaditi phaNateshcharkariitavR^ittam.h || dashottaraaNyaadishhTopayojanaaniityaachakshate saaharchayaGYaanaaya | jvalatikarmaaNa uttare dhaatava ekaadasha | taavantyevottaraaNi jvalato naamadheyaani naamadheyaani || 28 || ||| iti dvitiiyoÕdhyaayaH |||