14.5.1.1
dRptabaalaakírhaanUcaano gaárgya aasa sá hovaacaájaatashatruM kaáshyam bráhma te bravaaNiíti sá hovaacaájaatashatruh- sahásrametásyaaM vaací dadmo janakó janaka íti vai jánaa dhaavantiíti
14.5.1.2
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&saávaaditye púruSa etámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá maitásmintsáMvadiSThaa atiSThaah- sárveSaam bhUtaánaam mUrdhaa raajéti vaá ahámetamúpaasa íti sa yáetámevámupaáste'tiSThaah- sárveSaam bhUtaánaam mUrdhaa raajaa bhavati
14.5.1.3
sá hovaaca gaargyo yá evaa&saú candré púruSa etámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá maitásmintsáMvadiSThaa bRhanpaáNDaravaasaah- sómo raajéti vaá ahámetamúpaasa íti sa yá etámevámupaasté'haraharha sutah- prásuto bhavati naa&syaánnaM kSiiyate
14.5.1.4
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&yáM vidyúti púruSa etámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá maitásmintsáMvadiSThaastejasviíti vaá ahámetamúpaasa íti sa yá etámevámupaáste téjasvii ha bhavati téjasvinii haasya prajaá bhavati
14.5.1.5
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&yámaakaashe púruSa etámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá maitásmintsáMvadiSThaah- pUrNamápravartiíti vaá ahámetamúpaasa íti sa yá etámevámupaáste pUryáte prajáyaa pashúbhirnaa&syaasmaallokaátprajódvartate
14.5.1.6
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&yáM vaayau púruSa etámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá maitásmintsáMvadiSThaa índro vaikuNThó'paraajitaa senéti vaá ahámetamúpaasa íti sa yá etámevámupaáste jiSNurhaáparaajiSNurbhavatyanyatastyajaayii
14.5.1.7
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&yámagnau púruSa etámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá maitásmintsáMvadiSThaa viSaasáhiríti vaá ahámetamúpaasa íti sa yá etámevámupaaste viSaasáhirha bhavati viSaasáhirhaasya prajaá bhavati
14.5.1.8
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&yámapsu púruSa etámevaaham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá maitásmintsáMvadiSThaah- pratirUpa íti vaá ahámetamúpaasa íti sa yá etámevámupaáste prátirUpaM haivai&namúpagachati naápratirUpamátho prátirUpo'smaajjaayate
14.5.1.9
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&yámaadarshe púruSa etámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá maitásmintsáMvadiSThaa rociSNuríti vaá ahámetamúpaasa íti sa yá etámevámupaáste rociSNúrha bhavati rociSNúrhaasya prajaá bhavatyátho yaíh- saMnigáchati sárvaaMstaanátirocate
14.5.1.10
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&yáM dikSu púruSa etámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá maitásmintsáMvadiSThaa dvitiíyo'napaga íti vaá ahámetamúpaasa íti sa yá etámevámupaáste dvitiíyavaanha bhavati naa&smaadgaNáshchidyate
14.5.1.11
sá hovaaca gaargyo yá evaa&yaM yántam pashcaachábdo'nUdaítyetámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá maitásmintsáMvadiSThaa asuríti vaá ahámetamúpaasa íti sa yá etámevámupaaste sárvaM haivaa&smíMloka aáyureti nai&nam puraá kaalaátpraaNó jahaati
14.5.1.12
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&yáM chaayaamáyah- púruSa etámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá maitásmintsáMvadiSThaa mRtyuríti vaá ahámetamúpaasa íti sa yá etámevámupaáste sárvaM haivaa&smíMloka aáyureti nai&nam puraá kaalaánmRtyuraágachati
14.5.1.13
sá hovaaca gaárgyo yáshcaayámaatmáni púruSa etámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá maitasmintsaMvadiSThaa aatmanviíti vaá ahámetamúpaasa íti sa yá etámevámupaásta aatmanvií ha bhavatyaatmanvínii haasya prajaá bhavati sá ha tUSNiímaasa gaárgyah-
14.5.1.14
sá hovaacaájaatashatruh- etaávannU3ítyetaávaddhiíti nai&taavataa viditám bhavatiíti sá hovaaca gaárgya úpa tvaayaaniíti
14.5.1.15
sá hovaacaájaatashatruh- prátilomaM vai tadyádbraahmaNáh- kSatríyamupeyaadbráhma me vakSyatiíti vye&vá tvaa jñapayiSyaamiíti tám paaNaávaadaayóttasthau taú ha púruSaM suptamaájagmatustámetairnaámabhiraamantrayaáM cakre bR!hanpaáNDaravaasah- sóma raajanníti sa nóttasthau tám paaNínaapéSam bodhayaáM cakaara sa hóttasthau
14.5.1.16
sá hovaacaájaatashatruh- yátraiSá etátsuptó'bhUdyá eSá vijñaanamáyah- púruSah- kvai&Sa tadaábhUtkúta etadaágaadíti tádu ha ná mene gaárgyah-
14.5.1.17
sá hovaacaájaatashatruh- yátraiSá etátsuptó'bhUdyá eSá vijñaanamáyah- púruSastádeSaám praaNaánaaM vijñaánena vijñaánamaadaáya yá eSo&'ntarhR!daya aakaashastásmiñcheti
14.5.1.18
taáni yadaá gRhNaáti átha haitatpúruSah- svápiti naáma tádgRhiitá evá praaNo bhávati gRhiitaa vaággRhiitaM cákSurgRhiitaM shrótraM gRhiitam mánah-
14.5.1.19
sa yátraitátsvapnyáyaa cárati té haasya lokaastádute&va mahaaraajo bhávatyute&va mahaabraahmaNá ute&voccaavacaM nígachati
14.5.1.20
sa yáthaa mahaaraajo jaánapadaangRhiitvaa své janapadé yathaakaamám parivártetaivámevai&Sá etátpraaNaángRhiitvaa sve sháriire yathaakaamam párivartate
14.5.1.21
átha yadaa súSupto bhávati yadaa na kásya cana véda hitaa naáma naaDyo& dvaásaptatih- sahásraaNi hR!dayaatpuriitátamabhiprátiSThante taábhih- pratyavasR!pya puriitáti shete
14.5.1.22
sa yáthaa kumaaró vaa mahaabraahmaNó vaa 'tighniímaanandásya gatvaa sháyiitaivámevai&Sá etáchete
14.5.1.23
sa yáthorNavaábhistántunoccáret yáthaagnéh- kSudraá viSphulíN^gaa vyuccárantyevámevaa&smaádaatmánah- sárve praaNaah- sárve lokaah- sárve devaah- sárvaaNi bhUtaáni sárva etá aatmaáno vyúccaranti tásyopaniSátsatyásya satyamíti praaNaa vaí satyaM téSaameSá satyám
14.5.2.1
yó ha vai shíshuM saádhanaM sápratyaadhaanaM sásthUNaM sádaamaM véda saptá ha dviSato bhraátRvyaanávaruNaddhi
14.5.2.2
ayaM vaava shíshuryo&'yám madhyamáh- praaNáh- tásyedámevaa&dhaánamidám pratyaadhaánam praaNá sthUNaánnaM daáma támetaáh- saptaákSitaya úpatiSThante
14.5.2.3
tadyaá imaá akSaMlóhinyo raájayah- taábhirenaM rudro&'nvaáyattó'tha yaá akSannaápastaábhih- parjányo yaá kaniínakaa táyaadityo yáchuklaM ténaagniryátkRSNaM tenendró'dharayainaM vartanyaá pRthivya&nvaáyattaa dyaurúttarayaa naa&syaánnaM kSiiyate yá evaM véda
14.5.2.4
tádeSa shlóko bhavati arvaágbilashcamasá Urdhvábudhnastásminyásho níhitaM vishvárUpam tásyaasata R!Sayah- sapta tiíre vaágaSTamii bráhmaNaa saMvidaanéti
14.5.2.5
arvaágbilashcamasá Urdhvábudhna íti idaM tachíra eSá hyarvaágbilashcamasá Urdhvábudhnastásminyásho níhitaM vishvárUpamíti praaNaa vai yásho níhitaM vishvárUpam praaNaánetádaaha tásyaasata R!Sayah- sapta tiíra íti praaNaa vaa R!Sayah- praaNaánetádaaha vaágaSTamii bráhmaNaa saMvidaanéti vaagghyaSTamii bráhmaNaa saMvitté
14.5.2.6
imaávevá gotamabharadvaajaú ayámeva gótamo'yám bharádvaaja imaávevá vishvaamitrajamadagnií ayámeva vishvaámitro'yáM jamádagnirimaávevá vasaSThikashyapaávayámeva vásiSTho'yáM kashyápo vaágevaátrirvaacaa hyánnamadyaté'ttirha vai naámaitadyadátriríti sárvasyaattaá bhavati sarvamasyaánnam bhavati yá evaM véda
14.5.3.1
dve vaava bráhmaNo rUpé mUrtáM caivaámUrtaM ca mártyaM caamR!taM ca sthitáM ca yácca sácca tyáM ca
14.5.3.2
tádetánmUrtám yádanyádvaayóshcaantárikSaaccaitanmártyametátsthitámetatsát
14.5.3.3
tásyaitásya mUrtásyaitásya mártyasyaitásya sthitásyaitásya satá eSa ráso yá eSa tápati sato hye&Sa rásah-
14.5.3.4
athaámUrtam vaayúshcaantárikSaM caitádamR!tametadyádetattyám
14.5.3.5
tásyaitasyaámUrtasya etásyaamRtásyaitásya yatá etásya tyásyaiSa ráso yá eSá etásminmáNDale púruSastyásya hye&Sa rása ítyadhidevatam
14.5.3.6
áthaadhyaatmám idámevá mUrtaM yádanyátpraaNaácca yáshcaayámantáraatmánnaakaashá etanmártyametátsthitámetatsát
14.5.3.7
tásyaitásya mUrtásya etásya mártyasyaitásya sthitásyaitásya satá eSa ráso yaccákSuh- sato hye&Sa rásah-
14.5.3.8
athaámUrtam praaNáshca yáshcaayámantáraatmánnaakaashá etádamR!tametadyádetattyám
14.5.3.9
tásyaitasyaámUrtasya etásyaamR!tasyaitásya yatá etásya tyásyaiSa ráso yo&'yáM dakSiNe&'kSanpúruSastyásya hye&Sa rásah-
14.5.3.10
tásya haitásya púruSasya rUpám yáthaa maahaarajanaM vaáso yáthaa paaNDvaávikaM yáthendragopo yáthaagnyarciryáthaa puNDáriikaM yáthaa sakRdvidyuttáM sakRdvidyutte&va ha vaá asya shriírbhavati yá evaM véda
14.5.3.11
athaáta aadeshó néti néti na hye&tásmaadíti nétyanyatpáramastyátha naamadhéyaM satyásya satyamíti praaNaa vaí satyaM téSaameSá satyám
14.5.4.1
maítreyiíti hovaaca yaájñavalkyah- udyaasyanvaá are'hámasmaatsthaánaadasmi hánta te'náyaa kaatyaayanyaántaM karávaaNiíti
14.5.4.2
sá hovaaca maítreyii yánma iyam bhagoh- sárvaa pRthivií vitténa pUrNaa syaatkáthaM ténaamR!taa syaamíti néti hovaaca yaájñavalkyo yáthaivo&pakaraNávataaM jiivitaM táthaivá te jiivitáM syaadamRtatvásya tu naa&shaa&sti vittenéti
14.5.4.3
saá hovaaca maítreyii yénaahaM naa&mR!taa syaaM kímahaM téna kuryaaM yádeva bhágavaanvéda tádevá me brUhiíti
14.5.4.4
sá hovaaca yaájñavalkyah- priyaá vataare nah- satií priyám bhaaSasa ehyaásva vyaákhyaasyaami te vyaacákSaaNasya tú me nídidhyaasasvéti bráviitu bhágavaaníti
14.5.4.5
sá hovaaca yaájñavalkyo na vaá are pátyuh- kaámaaya pátih- priyó bhavatyaatmánastu kaámaaya pátih- priyó bhavati navaá are jaayaáyai kaámaaya jaayaá priyaá bhavatyaatmánastu kaámaaya jaayaá priyaá bhavati na vaá are putraáNaaM kaámaaya putraáh- priyaá bhavantyaatmánastu kaámaaya putraáh- priyaá bhavanti na vaá are vittásya kaámaaya vittám priyám bhavatyaatmánastu kaámaaya vittám priyám bhavati na vaá are brahmaNah- kaámaaya bráhma priyám bhavatyaatmánastu kaámaaya bráhma priyám bhavati na vaá are kSatrásya kaámaaya kSatrám priyám bhavatyaatmánastu kaámaaya kSatrám priyám bhavati na vaá are lokaánaaM kaámaaya lokaáh- priyaá bhavantyaatmánastu kaámaaya lokaáh- priyaá bhavanti na vaá are devaánaaM kaámaaya devaáh- priyaá bhavantyaatmánastu kaámaaya devaáh- priyaá bhavanti na vaá are bhUtaánaaM kaámaaya bhUtaáni priyaáNi bhavantyaatmánastu kaámaaya bhUtaáni priyaáNi bhavanti na vaá are sárvasya kaámaaya sárvam priyám bhavatyaatmánastu kaámaaya sárvam priyám bhavatyaatmaa vaá are draSTávyah- shrotávyo mantávyo nididhyaasitávyo maítreyyaatmáno vaá are dárshanena shrávaNena matyaá vijñaánenedaM sárvaM viditam
14.5.4.6
bráhma tam páraadaat yo'nyátraatmáno bráhma véda kSatraM tam páraadaadyo&'nyátraatmánah- kSatraM véda lokaastam páraaduryo&'nyátraatmáno lokaanvéda devaastam páraaduryo&'nyátraatmáno devaanvéda bhUtaáni tam páraaduryo&'nyátraatmáno bhUtaáni véda sárvaM tam páraadaadyo&'nyátraatmánah- sárvaM vededam bráhmedáM kSatrámimé lokaá imé devaá imaáni bhUtaániidaM sárvaM yádayámaatmaa
14.5.4.7
sa yáthaa dundubhérhanyámaanasya na baáhyaañchábdaañchaknuyaadgráhaNaaya dundubhestu gráhaNena dundubhyaaghaatásya vaa shábdo bhavati gRhiitáh-
14.5.4.8
sa yáthaa viíNaayai vaadyámaanaayai na baáhyaañchábdaañchaknuyaadgráhaNaaya viíNaayai tu gráhaNena viiNaavaadásya vaa shábdo gRhiitáh-
14.5.4.9
sa yáthaa shaN^khásya dhmaayámaanasya na baáhyaañchábdaañchaknuyaadgráhaNaaya shaN^khásya tu gráhaNena shaN^khadhmásya vaa shábdo gRhiitáh-
14.5.4.10
sa yáthaardraidhaagnérabhyaáhitasya pR!thagdhUmaá vinishcárantyevaM vaá are'syá maható bhUtásya níshvasitametadyádRgvedo yajurvedáh- saamavedo&'tharvaaN^girása itihaasah- puraaNáM vidyaá upaniSádah- shlókaah- suútraaNyanuvyaakhyaánaani vyaakhyaánaanyasyaivai&taáni sárvaaNi níshvasitaani
14.5.4.11
sa yáthaa sárvaasaamapaáM samudrá ekaayanám evaM sárveSaaM sparshaánaaM tvágekaayanámevaM sárveSaaM gandhaánaaM naásike ekaayanámevaM sárveSaaM rásaanaaM jihvai&kaayanámevaM sárveSaaM rUpaáNaaM cákSurekaayanámevaM sárveSaaM shábdaanaaM shrótramekaayanámevaM sárveSaaM saMkalpaánaam mána ekaayanámevaM sárveSaaM védaanaaM hR!dayamekaayanámevaM sárveSaaM kármaNaaM hástaavekaayanámevaM sárveSaamádhvanaaM paádaavekaayanámevaM sárveSaamaanandaánandaánaamupástha ekaayanámevaM sárveSaaM visargaáNaam paáyurekaayanámevaM sárvaasaaM vidyaánaaM vaágekaayanám
14.5.4.12
sa yáthaa saindhavakhilyáh- udake praásta udakámevaa&nuviliíyeta naáhaasyodgráhaNaayeva syaadyáto-yatastvaa&dádiita lavaNámevai&vaM vaá ara idám mahádbhUtámanantámapaaráM vijñaanaghaná evai&tébhyo bhUtébhyah- samutthaáya taányevaa&nuvínashyati na prétya saMjñaa&stiítyare braviimiíti hovaaca yaájñavalkyah-
14.5.4.13
saá hovaaca maítreyii átraivá maa bhágavaanamUmuhanna prétya saMjñaa&stiíti
14.5.4.14
sá hovaaca yaájñavalkyo na vaá are ham móham braviimyalaM vaá ara idáM vijñaánaaya
14.5.4.15
yátra hí dvaitámiva bhávati tadítara ítaram pashyati tadítara ítaraM jighrati tadítara ítaramabhívadati tadítara ítaraM shRNoti tadítara ítaram manute tadítara ítaraM víjaanaati
14.5.4.16
yátra tva&sya sárvamaatmai&vaábhUt tatkéna kám pashyettatkéna káM jighréttatkéna kámabhívadettatkéna káM shRNuyaattatkéna kám manviita tatkéna kaM víjaaniiyaadyénedaM sárvaM vijaanaáti taM kéna víjaaniiyaadvijñaataáramare kéna víjaaniiyaadíti
14.5.5.1
iyám pRthivií sárveSaam bhUtaánaam mádhvasyaí pRthivyai sárvaaNi bhuútaani mádhu yáshcaayámasyaám pRthivyaáM tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM shaariirástejomáyo'mRtamáyah- púruSo'yámeva sa yo&'yámaatme&dámamR!tamidam bráhmedaM sárvam
14.5.5.2
imaa aápah- sárveSaam bhUtaánaam mádhvaasaámapaaM sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámaasva&psú tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM raitasástejomáyo'mRta>
14.5.5.3
ayámagníh- sárveSaam bhUtaánaam mádhvasyaagneh- sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmínnagnaú tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM vaaN^máyastejomáyo'mRta>
14.5.5.4
ayámaakaasháh- sárveSaam bhUtaánaam mádhvasyaakaashásya sárvaaNi bhUtaani mádhu yáshcaayámasmínnaakaashé tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM hRdyaa&kaashástejomáyo'mRta>
14.5.5.5
ayáM vaayúh- sárveSaam bhUtaánaam mádhvasya vaayoh- sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmínvaayaú tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmám praaNástejomáyo'mRta>
14.5.5.6
áyamaadityáh- sárveSaam bhUtaánaam mádhvasyaadityásya sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmínnaadityé tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM cakSuSástejomáyo'mRta>
14.5.5.7
ayáM candráh- sárveSaam bhUtaánaam mádhvasya candrásya sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmíMshcandré tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmám maanasástejomáyo'mRta>
14.5.5.8
imaa díshah- sárveSaam bhUtaánaam mádhvaasaáM dishaaM sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámaasú dikSú tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM shrautráh- praatishrutkástejomáyo'mRta>
14.5.5.9
iyáM vidyút sárveSaam bhUtaánaam mádhvasyaí vidyútah- sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasyaáM vidyúti tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM taijasástejomáyo'mRta>
14.5.5.10
ayáM stanayitnúh- sárveSaam bhUtaánaam mádhvasya stanayitnoh- sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmíntstanayitnaú tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM shaabdáh- sauvarástejomáyo'mRta>
14.5.5.11
ayáM dharmáh- sárveSaam bhuútaanaam mádhvasya dharmásya sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmíndharmé tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM dhaarmástejomáyo'mRta>
14.5.5.12
idáM satyáM sárveSaam bhUtaánaam mádhvasya satyásya sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmíntsatyé tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM saatyástejomáyo'mRta>
14.5.5.13
idám maanuSám sárveSaam bhUtaánaam mádhvasya maanuSásya sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmínmaanuSé tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmám maanuSástejomáyo'mRta>
14.5.5.14
ayámaatmaá sárveSaam bhUtaánaam mádhvasyaatmánah- sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmínnaatmáni tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámaatmaá tejomáyo'mRtamáyah- púruSo'yámeva sa yo&'yámaatme&dámamR!tamidam bráhmedam sárvam
14.5.5.15
sa vaá ayámaatmaá sárveSaam bhUtaánaamádhipatih- sárveSaam bhUtaánaaM raájaa tadyáthaa rathanaabhaú ca rathanemau caáraah- sárve sámarpitaa evámevaa&smínnaatmáni sárve praaNaah- sárve lokaah- sárve devaah- sárvaaNi bhUtaáni sárvaM etá aatmaánah- sámarpitaah-
14.5.5.16
idaM vai tanmádhu dadhyáN^N^aatharvaNo&'shvíbhyaamuvaaca tádetadR!Sih- páshyannavocat tádvaaM naraa sanáye dáMsa ugrámaavíSkRNomi tanyaturna vR!STiM dadhyáN^ ha yanmádhvaatharvaNó vaamáshvasya shiirSNaa pra yádiimuvaacéti
14.5.5.17
idaM vai tanmádhu dadhyáN^N^aatharvaNo&'shvíbhyaamuvaaca tádetadR!Sih- páshyannavocat aatharvaNaáyaashvínaa dadhiicé'shvyaM shírah- prátyairayatam sá vaam mádhu právocadRtaayántvaaSTraM yáddasraavapikakSya&M vaamíti
14.5.5.18
idaM vai tanmádhu dadhyáN^N^aatharvaNo&'shvíbhyaamuvaaca tádetadR!Sih- páshyannavocat púrashcakre dvipádah- púrashcakre cátuSpadah- púrah- sá pakSií bhUtvaa púrah- púruSa aáviSadíti sa vaá ayam púruSah- sárvaasu pUrSú purishayo nai&nena kíM canaánaavRtaM nai&nena kíM canaásaMvRtam
14.5.5.19
idaM vai tanmádhu dadhyáN^N^aatharvaNo&'R=víbhyaamuvaaca tádetadR!Sih- páshyannavocat rUpáMrUpam prátirUpo babhUva tádasya rUpám praticakSaNaaya índro maayaábhih- pururuúpa iiyate yuktaa hya&sya hárayah- shataa dashétyayaM vai hárayo'yaM vai dásha ca sahásraaNi bahuúni caanantaáni ca tádetadbráhmaapUrvámanaparámabaahyá mayámaatmaa bráhma sárvaanubhUrítyanushaavsanam
14.5.5.20
átha vaMsháh- tádidáM vayaM shaúrpaNaayyaachaúrpaNaayyo gaútamaadgaútamo vaátsyaadvaátsyo vaátsyaacca paaraasharyaácca paáraasharyah- saáMkRtyaacca bhaáradvaajaacca bhaáradvaaja audavaahéshca shaáNDilyaacca shaáNDilyo vaíjavaapaacca gautamaácca gaútamo vaíjavaapaayanaacca vaiSTapureyaácca vaíSTapureyah- shaáNDilyaacca rauhiNaayanaácca raúhiNaayanah- shaúnakaaccaatreyaácca raibhyaácca raíbhyah- paútimaaSyaayaNaacca kauNDinyaayanaácca kaúNDinyaayanah- kaúNDinyaatkaúNDinyah- kaúNDinyaatkaúNDinyah- kauNDinyaáccaagniveshyaácca
14.5.5.21
aagniveshyah- saítavaat saítavah- paáraasharyaatpaáraasharyo jaátUkaarNyaajjaátUkarNyo bhaáradvaajaadbhaáradvaajo bhaaradvaajaáccaasuraayaNaácca gautamaacca gaútamo bhaáradvaajaadbhaáradvaajo vaijavaapaayanaádvaijavaapaayanáh- kaushikaayanéh- kaushikaayanírghRtakaushikaádghRtakaushikah- paáraasharyaayaNaatpaáraasharyaayaNah- paáraasharyaatpaáraasharyo jaátUkarNyaajjaátUkarNyo bhaáradvaajaadbhaáradvaajo bhaaradvaajaáccaasuraayaNaácca yaaskaáccaasuraayaNastraívaNestraívaNiraúpajandhaneraúpajandhaniraásureraásurirbhaáradvaajaadbhaáradvaaja aatreyaát
14.5.5.22
aatreyo maáNTeh- maáNTirgaútamaadgaútamo gaútamaadgaútamo vaátsyaadvaátsyah- shaáNDilyaachaáNDilyah- kaíshoryaatkaápyaatkaíshoryah- kaápyah- kumaarahaaritaátkumaarahaaritó gaalavaádgaalavó vidarbhiikauNDinyaádvidarbhiikauNDinyó vatsánapaato baábhravaadvatsanapaadbaábhravah- pathah- saúbharaatpanthaah- saúbharo'yaásyaadaaN^girasaádayaásya aaN^girasa aábhUtestvaáSTraadaábhUtistvaáSTro vishvárUpaattvaáSTraadvishvárUpastvaáSTro'shvíbhyaamashvínau dadhiíca aatharvaNaáddadhyáN^N^aatharvaNó'tharvaNo daívaadátharvaa daívo mRtyóh- praadhváMsanaanmRtyúh- praadhváMsanah- pradhváMsanaatpradhváMsana ekarSérekarSíviprájitterviprájittirvya&STervya&STih- sanaároh- sanaáruh- sanaatánaatsanaatánah- sánagaatsánagah- parameSThínah- parameSThii bráhmaNo bráhma svayámbhu bráhmaNe námah-
14.6.1.1
janakó ha vaídeho bahudakSiNéna yajñéneje tátra ha kurupañcaalaánaam braahmaNaá abhisametaa babhUvustásya ha janakásya vaídehasya vijijñaásaa babhUva káh- svideSaám braahmaNaánaamanUcaanátama íti
14.6.1.2
sá ha gávaaM sahásramávarurodha dásha-dasha paádaa ékaikasyaah- shR!N^gayoraábaddhaa babhUvustaánhovaaca braáhmaNaa bhagavanto yó vo bráhmiSThah- sá etaa gaa údajataamíti té ha braahmaNaa ná dadhRSuh-
14.6.1.3
átha ha yaájñavalkyah- svámevá brahmacaaríNamuvaacaitaáh- saumyódaja saamashravaa3 íti taá hodaácakaara té ha braahmaNaáshcukrudhuh- kathaM nú no bráhmiSTho bruviitéti
14.6.1.4
átha ha janakásya vaíde hasya hótaashvaló babhUva sá hainam papracha tvaM nu khálu no yaajñavalkya bráhmiSTho'sii3 íti sá hovaaca námo vayam bráhmiSThaaya kurmo gókaamaa evá vayáM sma íti táM ha táta eva práSTuM dadhre hótaashvaláh-
14.6.1.5
yaájñavalkyéti hovaaca yádidaM sárvam mRtyúnaaptaM sárvam mRtyúnaabhípannaM kéna yájamaano mRtyoraáptimátimucyata íti hótrartvíjaagnínaa vaacaa vaagvaí yajñásya hovtaa tadye&yaM vaakso&'yámagnih- sa hótaa saa múktih- saátimuktih-
14.6.1.6
yaájñavalkyeti hovaaca yádidaM sárvamahoraatraábhyaamaaptaM sárvamahoraatraábhyaamabhípannaM kéna yájamaano'horaatráyoraáptimátimucyata ítyadhvaryúNartvíjaa cákSuSaadityéna cákSurvaí yajñásyaadhvaryustadyádidaM cákSuh- so&'saávaadityah- so&'dhvaryuh- saa múktih- saátimuktih-
14.6.1.7
yaájñavalkyéti hovaaca yádidaM sárvam pUrvapakSaaparapakSaábhyaamaaptaM sárvam pUrvapakSaaparapakSaábhyaamabhípannaM kéna yájamaanah- pUrvapakSaaparapakSáyoraáptimátimucyata íti brahmáNartvíjaa mánasaa candréNa máno vaí yajñásya brahmaa tadyádidam mánah- so&'saú candrah- sá brahmaa saa múktih- saátimuktih-
14.6.1.8
yaájñavalkyéti hovaaca yádidámantárikSamanaarambaNámivaátha kénaakraméNa yájamaanah- svargáM lokamaákramata ítyudgaatra&rtvíjaa vaayúnaa praaNéna praaNó vaí yajñásyodgaataa tadyo&'yám praaNa sá vaayuh- sá udgaataa saa múktih- saátimuktirítyatimokSaa átha sampádah-
14.6.1.9
yaajña&valkyéti hovaaca kátibhirayámadya&rgbhirhótaasmínyajñé kariSyatiíti tisR!bhiríti katamaastaastísra íti puro'nuvaakyaa& ca yaajyaa& ca shásyaivá tRtiíyaa kiM taábhirjayatiíti pRthivilokámevá puro'nuvaakya&yaa jáyatyantarikSalokáM yaajya&yaa dyaurlokaM shásyayaa
14.6.1.10
yaájñavalkyéti hovaaca kátyayámadyaa&dhvaryúrasmínyajña aáhutiirhoSyatiíti tisra íti katamaastaastísra íti yaá hutaá ujjválanti yaá hutaá atinédanti yaá hutaá adhishérate kiM taábhirjayatiíti yaá hutaá ujjválanti devalokámeva taábhirjayati diípyata iva hí devaloko yaá hutaá atinédanti manuSyalokámeva taábhirjayatyátiiva hí manuSyaloko yaá hutaá adhishérate pitRlokámeva taábhirjayatyadhá iva hí pitRlokáh-
14.6.1.11
yaájñavalkyéti hovaaca kátibhirayámadyá brahmaá yajñáM dakSiNató devátaabhirgopaayiSyatiityékayéti katamaa saikéti mána evétyanantaM vai máno'nantaa víshve devaá anantámeva sa téna lokáM jayati
14.6.1.12
yaájñavalkyéti hovaaca kátyayámadyo&dgaataa&smínyajñé stotríyaa stoSyatiíti tisra íti katamaastaastísra íti puro'nuvaakyaa& ca yaajyaa& ca shásyaivá tRtiíyaadhidevatamáthaadhyaatmáM katamaastaa yaá adhyaatmamíti praaNá evá puronuvaa&kyaapaanó yaajyaa& vyaanah- shásyaa kiM taábhirjayatiíti yatkíM cedám praaNabhRdíti táto ha hótaashvala úpararaama
14.6.2.1
átha hainaM jaaratkaarava aártabhaagah- papracha yaájñavalkyéti hovaaca káti grahaah- kátyatigrahaa ítyaSTau gráhaa aSTaávatigrahaa ye te&'STau gráhaa aSTaávatigrahaáh- katame ta íti
14.6.2.2
praaNo vai gráhah- so&'paanénaatigrahéNa gRhiito&'paanéna hí gandhaanjíghrati
14.6.2.3
jihvaa vai gráhah- sa rásenaatigrahéNa gRhiitó jihváyaa hi rásaanvijaanaáti
14.6.2.4
vaagvai gráhah- sa naámnaatigrahéNa gRhiitó vaacaa hi naámaanyabhivádati
14.6.2.5
cákSurvai gráhah- sá rUpéNaatigrahéNa gRhiitashcákSuSaa hí rUpaáNi páshyati
14.6.2.6
shrótraM vai gráhah- sa shábdenaatigrahéNa gRhiitah- shrótreNa hi shábdaañchRNóti
14.6.2.7
máno vai gráhah- sa kaámenaatigrahéNa gRhiito mánasaa hi kaámaankaamáyate
14.6.2.8
hástau vai gráhah- sa kármaNaatigrahéNa gRhiito hástaabhyaaM hi kárma karóti
14.6.2.9
tvagvai gráhah- sa spárshenaatigrahéNa gRhiitástvacaa hi spárshaanvedáyata ítyaSTau gráhaa aSTaávatigrahaáh-
14.6.2.10
yaájñavalkyéti hovaaca yádidaM sárvam mRtyoránnaM kaá svitsaá devátaa yásyaa mRtyuránnamítyagnirvaí mRtyúh- so'paamánnamápa punarmRtyúM jayati
14.6.2.11
yaájñavalkyéti hovaaca yátraayam púruSo mriyáte kímenaM ná jahaatiíti naamétyanantaM vai naámaanantaa víshve devaá anantámeva sa téna lokáM jayati eva sa téna lokáM jayati
14.6.2.12
yaájñavalkyéti hovaaca yátraayam púruSo mriyáta údasmaátpraaNaáh- kraamantyaáho néti néti hovaaca yaájñavalkyó'traivá samávaniiyante sa úchvayatyaádhmaayatyaádhmaato mRtáh- shete
14.6.2.13
yaájñavalkyéti hovaaca yátraasya púruSasya mRtásyaagniM vaagápyeti vaátam praaNashcákSuraadityam mánashcandraM díshah- shrótram pRthiviiM sháriiramaakaashámaatmaúSadhiirlómaani vánaspátiinkéshaa apsu lóhitaM ca rétashca nidhiíyate kvaa&yáM tadaa púruSo bhavatiityaáhara saumya hástam
14.6.2.14
aártabhaagéti hovaaca aavámevai&tádvediSyaávo ná naavetátsajana íti taú hotkrásya mantráyaaM cakratustaú ha yádUcátuh- kárma haiva tádUcaturátha ha yátprashashaMsátuh- kárma haiva tatpráshashaMsatuh- púNyo vai púNyena kármaNaa bhávati paápah- paápenéti táto ha jaaratkaarava aártabhaaga úpararaama
14.6.3.1
átha hainam bhujyurlaáhyaayanih- papracha yaájñavalkyéti hovaaca madréSu cárakaah- páryavrajaama té etáñcalasya kaápyasya gRhaanaíma tásyaasiidduhitaá gandharvágRhiitaa támapRchaama ko&'siíti so&'braviitsudhanvaa&N^girasa íti táM yadaá lokaánaamántaanápRchaamaáthaitámabrUma kva& paarikSitaá abhavankva& paarikSitaá abhavanníti táttvaa pRchaami yaajñavalkya kva& paarikSitaá abhavanníti
14.6.3.2
sá hovaaca uvaáca vai sa tadágachanvai te tátra yátraashvamedhayaajíno gáchantiíti kva& nva&shvamedhayaajíno gachantiíti dvaátriMshataM vaí devarathaahnUyaányayáM lokastáM samantáM lokáM dvistaávatpRthivii páryeti taám pRthiviíM dvistaávatsamudrah- páryeti tadyaávatii kSurásya dhaáraa yaávadvaa mákSikaayaah- pátraM taávaanántareNaakaashastaaníndrah- suparNó bhUtvaá vaayáve praáyachattaánvaayúraatmáni dhitvaa tátraagamayadyátra paarikSitaa ábhavannítyevámiva vai sá vaayúmeva práshashaMsa tásmaadvaayúreva vya&STirvaayuh- sámaSTirápa punarmRtyúM jayati sárvamaáyureti yá evaM véda táto ha bhujyurlaáhyaayanirúpararaama
14.6.4.1
átha hainaM kahóDah- kaúSiitakeyah- papracha yaájñavalkyéti hovaaca yátsaakSaadáparokSaadbráhma yá aatmaá sarvaantarastám me vyaácakSvétyeSá ta aatmaá sarvaantaráh- katamó yaajñavalkya sarvaantaro yo&'Sanaayaápipaase shókam móhaM jaraám mRtyúmatyétyetaM vai támaatmaánaM viditvaá braahmaNaáh- putraiSaNaáyaashca vittaiSaNaáyaashca lokaiSaNaáyaashca vyutthaayaátha bhikSaacáryaM caranti yaa hye&vá putraiSaNaa saá vittaiSaNaa yaá vittaiSaNaa saá lokaiSaNo&bhe hye&te éSaNe eva bhávatastásmaatpaNDitah- paáNDityaM nirvídya baályena tiSThaásedbaályaM ca paáNDityaM ca nirvidyaátha muníramaunáM ca maunáM ca nirvidyaátha braahmaNah- sá braahmaNah- kéna syaadyéna syaatténedR!sha evá bhavati yá evaM véda táto ha kahóDah- kaúSiitakeya úpararaama
14.6.5.1
átha hainamuSastashcaákraayaNah- papracha yaájñavalkyéti hovaaca yátsaakSaadáparokSaadbráhma yá aatmaá sarvaantarastám me vyaácakSvétyeSá ta aatmaá sarvaantaráh- katamó yaajñavalkya sarvaantaro yáh- praaNéna praáNiti sá ta aatmaá sarvaantaro yo&'paanénaapaániti sá ta aatmaá sarvaantaro yo vyaánena vyániti sá ta aatmaá sarvaantaro yá udaanénodániti sá ta aatmaá sarvaantaro yáh- samaanéna samániti sá ta aatmaá sarvaantarah- sá hovaacoSastashcaákraayaNo yáthaa vaí brUyaádasau gaúrasaaváshva ítyevámevai&tadvyápadiSTam bhavati yádevá saakSaadáparokSaadbráhma yá aatmaá sarvaantarastám me vyaácakSvétyeSá ta aatmaá sarvaantaráh- katamó yaajñavalkya sarvaantaro na dR!STerdraSTaáram pashyerna shrúteh- shrotaáraM shRNuyaa ná matérmantaáram manviithaa na víjñaatervijñaataáraM víjñaaniiyaa eSá ta aatmaá sarvaantaró'to'nyadaártaM táto hoSastashcaákraayaNa úpararaama
14.6.6.1
átha hainaM gaárgii vaacaknavií papracha yaájñavalkyéti hovaaca yáditaM sárvamapsvótaM ca prótaM ca kásminnvaápa ótaashca prótashcéti vaayaú gaargiíti kásminnú vaayurótashca prótashcétyaakaashá evá gaargiíti kásminnvaa&kaasha ótashca prótashcétyantarikSalokéSu gaargiíti kásminnva&ntarikSalokaa ótaashca prótaashcéti dyaurloké gaargiíti kásminnú dyaurloka ótashca prótashcétyaadityalokéSu gaargiíti kásminnvaa&dityalokaa ótaashca prótaashcéti candralokéSu gaargiíti kásminnú candralokaa ótaashca prótaashceti nakSatralokéSu gaargiíti kásminnú nakSatralokaa ótaashca prótaashcéti devalokéSu gaargiíti kásminnú devalokaa ótaashca prótaashcéti gandharvalokéSu gaargiíti kásminnú gandharvalokaa ótaashca prótaashcéti prajaapatilokéSu gaargiíti kásminnu prajaapatilokaa ótaashca prótaashcéti brahmalokéSu gaargiíti kásminnú brahmalokaa ótaashca prótaashcéti sá hovaaca gaárgi maátipraakSiirmaá te muúrdhaa vyápaptadanatiprashnyaa vaí devátaa átipRchasi gaárgi maátipraakSiiríti táto ha gaárgii vaacaknavyúpararaama
14.6.7.1
átha hainamuddaálaka aáruNih- papracha yaájñavalkyéti hovaaca madréSvavasaama patañcalásya kaápyasya gRhéSu yajñámadhiiyaanaastásyaasiidbhaaryaa& gandharvágRhiitaa támapRchaama ko&'siíti so&'braviitkabándha aatharvaNa íti
14.6.7.2
so'braviit patañcalaM kaápyaM yaajñikaáMshca véttha nu tváM kaapya tatsuútraM yásminnayáM ca lokah- párashca lokah- sárvaaNi ca bhUtaáni sáMdRbdhaani bhavantiíti so&'braviitpatañcalah- kaápyo naa&haM tádbhagavanvedéti
14.6.7.3
so'braviit patañcalaM kaápyaM yaajñikaáMshca véttha nu tváM kaapya támantaryaamíNaM yá imáM ca lokam páraM ca lokaM sárvaaNi ca bhUtaanyántaro yamáyatiíti so&'braviitpatañcalah- kaápyo naa&haM tám bhagavanvedéti
14.6.7.4
so'braviit patañcalaM kaápyaM yaajñikaáMshca yo vai tátkaapya suútraM vidyaattáM caantaryaamíNaM sá brahmavitsá lokavitsá devavitsá vedavitsá yajñavitsá bhUtavitsá aatmavitsá sarvavidíti tébhyo'braviittádaháM veda taccettváM yaajñavalkya suútramávidvaaMstáM caantaryaamíNam brahmagaviírudájase muúrdhaa te vípatiSyatiíti
14.6.7.5
véda vaá aháM gautama tatsuútraM táM caantaryaamíNamíti yo vaá idaM káshca brUyaadvéda-vedéti yáthaa véttha táthaa brUhiíti
14.6.7.6
vaayurvaí gautama tatsuútram vaayúnaa vaí gautama suútreNaayáM ca lokah- párashca lokah- sárvaaNi ca bhUtaáni sáMdRbdhaani bhavanti tásmaadvaí gautama púruSam prétamaahurvya&sraMsiSataasyaáN^gaaniíti vaayúnaa hí gautama suútreNa sáMdRbdhaani bhavantiítyevámevai&tádyaajñavalkyaantaryaamíNam brUhiíti
14.6.7.7
yáh- pRthivyaaM tíSThan pRthivyaa ántaro yám pRthivii na véda yásya pRthivii sháriiraM yáh- pRthiviimántaro yamáyati sá ta aatmaa&ntaryaamya&mR!tah-
14.6.7.8
so'psu tíSThan adbhyó'ntaro yamaápo ná viduryasyaápah- sháriiraM yo&'pó'ntaro yamáyati sá ta aatmaa&ntaryaamya&mR!tah-
14.6.7.9
yo'gnau tíSThan agnerántaro yámagnirna véda yásyaagnih- sháriiraM yo&'gnimántaro yamáyati sá ta aatmaa&ntaryaamya&mR!tah-
14.6.7.10
yá aakaashe tíSThan aakaashaadántaro yámaakaasho na véda yásyaakaashah- sháriiraM yá aakaashamántaro yamáyati sá ta aatmaa&ntaryaamya&mR!tah-
14.6.7.11
yó vaayau tíSThan vaayorántaro yáM vaayurna véda yásya vaayuh- sháriiraM yó vaayumántaro yamá&;gt;
14.6.7.12
yá aaditye tíSThan aadityaadántaro yámaadityo na véda yásyaadityah- sháriiraM yá aadityamántaro yamá&;gt;
14.6.7.13
yáshcandrataarake tíSThan candrataarakaadántaro yáM candrataarakaM na véda yásya candrataarakaM sháriiraM yáshcandrataarakamántaro yamá&;gt;
14.6.7.14
yó dikSu tíSThan digbhyó'ntaro yaM dísho ná viduryásya díshah- sháriiraM yó dishó'ntaro yamá&;gt;
14.6.7.15
yó vidyúti tíSThan vidyutó'ntaro yáM vidyunna véda yásya vidyucháriiraM yó vidyútamántaro yamá&;gt;
14.6.7.16
yá stanayitnau tíSThan stanayitnorántaro yáM stanayitnurna véda yásya stanayitnuh- sháriiraM yá stanayitnumántaro yamáyati sá ta aatmaa&ntaryaamya&mR!ta ítyadhidevatamáthaadhilokám
14.6.7.17
yah- sárveSu lokéSu tíSThan sárvebhyo lokebhyó'ntaro yaM sárve lokaa ná viduryásya sárve lokaah- sháriiraM yah- sárvaaMlokaanántaro yamáyati sá ta aatmaa&ntaryaamya&mR!ta ítyu evaa&dhilokamáthaadhivedám
14.6.7.18
yah- sárveSu vedéSu tíSThan sárvebhyo vedebhyó'ntaro ítyu evaa&dhivedamáthaadhiyajñám
14.6.7.19
sárveSu yajñéSu tíSThan sárvebhyo yajñebhyó'ntaro ítyu evaa&dhiyajñamáthaadhibhUtám
14.6.7.20
yah- sárveSu bhUtéSu tíSThan sárvebhyo bhUtebhyó'ntaro yaM sárvaaNi bhUtaáni ná viduryásya sárvaaNi bhUtaáni sháriiraM yah- sárvaaNi bhUtaanyántaro yamáyati sá ta aatmaa&ntaryaamya&mR!ta ítyu evaa&dhibhUtamáthaadhyaatmam
14.6.7.21
yáh- praaNe tíSThan praaNaadántaro yám praaNo na véda yásya praaNah- sháriiraM yáh- praaNamántaro yamáyati sá ta aatmaa&ntaryaamya&mR!tah-
14.6.7.22
yó vaaci tíSThan vaacó'ntaro>
14.6.7.23
yashcákSuSi tíSThan cákSuSó'ntaro>
14.6.7.24
yah- shrótre tíSThan shrótraadántaro>
14.6.7.25
yo mánasi tíSThan mánasó'ntaro>
14.6.7.26
yástvaci tíSThan tvacó'ntaro>
14.6.7.27
yastéjasi tíSThan téjasó'ntaro>
14.6.7.28
yastámasi tíSThan támasó'ntaro>
14.6.7.29
yo rétasi tíSThan rétasó'ntaro>
14.6.7.30
yá aatmáni tíSThan aatmanó'ntaro>
14.6.7.31
ádRSTo draSTaáshrutah- shrotaá ámato mantaávijñaato vijñaataa naa&nyo&'sti draSTaa naa&nyo&'sti shrotaa naa&nyo&'sti mantaa naa&nyo&'sti vijñaatai&Sá ta aatmaa&ntaryaamya&mRtó'to'nyadaártaM táto hoddaálaka aáruNirúpararaama
14.6.8.1
átha ha vaacaknavyu&vaaca braáhmaNaa bhagavanto hántaahámimaM yaájñavalkyaM dvaú prashnaú prakSyaámi tau cénme vivakSyáti na vai jaátu yuSmaákamimaM káshcidbrahmódyaM jetéti tau cénme ná vivakSyáti muúrdhaasya vípatiSyatiiti pR!cha gaargiíti
14.6.8.2
saá hovaaca ahaM vaí tvaa yaajñavalkya yáthaa kaáshyo vaa vaídeho ograputrá udyaM dhánurádhijyaM kRtvaa dvau vaáNavantau sapatnaadhivyaadhínau háste kRtvo&pottíSThedevámevaa&háM tvaa dvaábhyaam prashnaábhyaamupódasthaaM taú me brUhiíti pR!cha gaargiíti
14.6.8.3
saá hovaaca yádUrdhváM yaajñavalkya divo yádavaákpRthivyaa yádantaraa dyaávaapRthivií ime yádbhUtáM ca bhávacca bhaviSyaccétyaacákSate kásmiMstadótaM ca prótaM céti
14.6.8.4
sá hovaaca yádUrdhváM gaargii divo yádavaákpRthivyaa yádantaraa dyaávaapRthivií ime yádbhUtaM ca bhávacca bhaviSyaccétyaacákSata aakaashe tadótaM ca prótaM céti
14.6.8.5
saá hovaaca námaste yaajñavalkya yó ma etaM vyávocó'parasmai dhaaráyasvéti pR!cha gaargiíti
14.6.8.6
saá hovaaca yádUrdhváM yaajñavalkya divo yádavaákpRthivyaa yádantaraa dyaávaapRthivií ime yádbhUtáM ca bhávacca bhaviSyaccétyaacákSate kásminneva tadótaM ca prótaM ceti
14.6.8.7
sá hovaaca yádUrdhváM gaargii divo yádavaákpRthivyaa yádantaraa dyaávaapRthivií ime yádbhUtáM ca bhávacca bhaviSyaccétyaacákSata aakaashá eva tadótaM ca prótaM céti kásminnvaa&kaasha ótashca prótashcéti
14.6.8.8
sá hovaaca etadvai tádakSáraM gaargii braahmaNaá abhívadantyásthUlamánaNváhrasvamádiirghamalóhitamasnehámachaayámatamo&'vaayva&naakaashámasaN^gámasparshámagandhámarasámacakSúSkamashrotrámavaágamano&'tejáskamapraaNamámukhamánaamaágotramajáramamáramabháyamamR!tamarajo&'shabdamávivRtamásaMvRtamapUrvámanaparámanantarámabaahyaM na tádashnoti káM cana na tádashnoti káshcana
14.6.8.9
etásya vaá akSárasya prashaásane gaargii dyaávaapRthivii vídhRte tíSThata etásya vaá akSárasya prashaásane gaargi sUryaacandramásau vídhRtau tíSThata etásya vaa akSárasya prashaásane gaargyahoraatraáNyardhamaasaa maásaa Rtávah- saMvatsaraa vídhRtaastíSThantyetásya vaá akSárasya prashaásane gaargi praácyo'nyaa nádyah- syándante shvetébhyah- párvatebhyah- pratiícyo'nyaa yaáM yaaM ca díshametásya vaá akSárasya prashaásane gaargi dádatam manuSyaa&h- práshaMsanti yájamaanaM devaa dárvyam pitáro'nvaáyattaah-
14.6.8.10
yo vaá etádakSáramáviditvaa gaargi asmíMloké juhóti dádaati tápasyatyápi bahuúni varSasahasraaNyántavaanevaa&sya sá lokó bhavati yo vaá etádakSáramáviditvaa gaargyasmaállokaatpraíti sá kRpaNó'tha yá etádakSáraM gaargi viditvaa&smaállokaatpraíti sá braahmaNáh-
14.6.8.11
tadvaá etádakSáraM gaargi ádRSTaM draSTráshrutam mantrá!vijñaataM vijñaatR naa&nyádasti draSTR naa&nyádasti shrotR naa&nyádasti mantR naa&nyádasti vijñaatre&tadvai tádakSáraM gaargi yásminnaakaasha ótashca prótashcéti
14.6.8.12
saá hovaaca braáhmaNaa bhagavantastádevá bahú manyadhvaM yádasmaánnamaskaaréNa mucyaádhvai na vai jaátu yuSmaákamimaM káshcidbrahmódyaM jetéti táto ha vaacaknavyúpararaama
14.6.9.1
átha hainaM vidagdhah- shaákalyah- papracha káti devaá yaajñavalkyéti sá haitáyaivá nivídaa prátipede yaávanto vaishvadevásya nivídyucyánte tráyashca trií ca shataa tráyashca trií ca sahasretyomíti hovaaca
14.6.9.2
kátyevá devaá yaajñavalkyéti tráyastriMshadityomíti hovaaca kátyevá devaá yaajñavalkyéti SaDityomíti hovaaca kátyevá devaá yaajñavalkyéti tráya ityomíti hovaaca kátyevá devaá yaajñavalkyéti dvaavityomíti hovaaca kátyevá devaá yaajñavalkyetyádhyardha ityomíti hovaaca kátyevá devaá yaajñavalkyetyéka ityomíti hovaaca katame te tráyashca trií ca shataa tráyashca trií ca sahasréti
14.6.9.3
sá hovaaca mahimaána evai&Saamete tráyastriMshattve&vá devaa íti katame te tráyastriMshadítyaSTau vásava ékaadasha rudraa dvaádashaadityaasta ékatriMshadíndrashcaivá prajaápatishca trayastriMshaavíti
14.6.9.4
katame vásava íti agníshca pRthivií ca vaayúshcaantárikSaM caadityáshca dyaúshca nákSatraaNi caite vásava etéSu hiidaM sárvaM vásu hitámete hii&daM sárvaM vaasáyante tadyádidaM sárvaM vaasáyante tásmaadvásava íti
14.6.9.5
katamé rudraa íti dásheme púruSe praaNaá aatmai&kaadashasté yadaa&smaanmártyaacháriiraadutkraámantyátha rodayanti tadyádrodáyanti tásmaadrudraa íti
14.6.9.6
katamá aadityaa íti dvaádasha maásaah- saMvatsarásyaitá aadityaá ete hii&daM sárvamaadádaanaa yanti tadyádidaM sárvamaadádaanaa yánti tásmaadaadityaa íti
14.6.9.7
katama índrah- katamáh- prajaápatiríti stanayitnúrevéndro yajñáh- prajaápatiríti katamá stanayitnurítyashániríti katamó yajña íti pasháva íti
14.6.9.8
katame SaDíti agníshca pRthivií ca vaayúshcaantárikSaM caadityáshca dyaúshcaite hye&vedaM sárvaM SaDíti
14.6.9.9
katame te tráyo devaa ítiimá eva tráyo lokaá eSu hii&me sárve devaa íti katamau dvaú devaavityánnaM caivá praaNashcéti katamó'dhyardha íti yo&'yam pávata íti
14.6.9.10
tádaahuh- yádayaméka eva pávaté'tha kathamádhyardha íti yádasminnidaM sárvamadhyaárdhnottenaádhyardha íti katama éko deva íti sa bráhma tyadityaácakSate
14.6.9.11
pRthivye&va yásyaayátanam cákSurloko mánojyotiryo vai tam púruSaM vidyaatsárvasyaatmánah- paraáyaNaM sa vaí veditaá syaadyaajñavalkya véda vaá ahaM tam púruSaM sárvasyaatmánah- paraáyaNaM yamaáttha yá evaayáM shaariirah- púruSah- sá eSa vádaivá shaakalya tásya kaá devatéti stríya íti hovaaca
14.6.9.12
rUpaáNyeva yásyaayátanam cákSurloko mánojyotiryo vai tam púruSaM vidyaatsárvasyaatmánah- paraáyaNaM sa vaí veditaá syaadyaajñavalkya véda vaá ahaM tam púruSaM sárvasyaatmánah- paraáyaNaM yamaáttha yá evaa&saávaaditye púruSah- sá eSa vádaivá shaakalya tásya kaa devatéti cákSuríti hovaaca
14.6.9.13
aakaashá eva yásyaayátanam cákSurloko máno> yá evaa&yáM vaayau púruSah- sá eSa vádaiva shaakalya tásya kaá devatéti praaNa íti hovaaca
14.6.9.14
kaáma eva yásyaayátanam cákSurloko máno> yá evaa&saú candre púruSah- sá eSa vádaivá shaakalya tásya kaá devatéti mána íti hovaaca
14.6.9.15
téja eva yásyaayátanam cákSurloko máno> yá evaa&yámagnau púruSah- sá eSa vádaivá shaakalya tásya kaá devatéti vaagíti hovaaca
14.6.9.16
táma eva yásyaayátanam cákSurloko máno> yá evaa&yáM chaayaamáyah- púruSah- sá eSa vádaivá shaakalya tásya kaá devatéti mRtyuríti hovaaca
14.6.9.17
aápa eva yásyaayátanam cákSurloko máno> yá evaa&yámapsu púruSah- sá eSa vádaivá shaakalya tásya kaá devatéti váruNa íti hovaaca
14.6.9.18
réta eva yásyaayátanam cákSurloko máno> yá evaa&yám putramáyah- púruSah- sá eSa vádaivá shaakalya tásya kaá devatéti prajaápatiríti hovaaca
14.6.9.19
shaákalyéti hovaaca yaájñavalkyah- tvaáM svidimé braahmaNaá aN^gaaraavakSáyaNamakrataa3 íti
14.6.9.20
yaájñavalkyéti hovaaca shaákalyo yádidáM kurupañcaalaánaam braahmaNaánatyávaadiih- kim bráhma vidvaaníti dísho veda sádevaah- sápratiSThaa íti yaddísho véttha sádevaah- sápratitiSThaah-
14.6.9.21
kíMdevato'syaam praácyaaM dishya&siíti aadityádevata íti sa aadityah- kásminprátiSThita íti cákSuSiíti kásminnu cákSuh- prátiSThitam bhavatiíti rUpeSvíti cákSuSaa hí rUpaáNi páshyati kásminnú rUpaáNi prátiSThitaani bhavantiíti hR!daya íti hR!dayena hí rUpaáNi jaanaáti hR!daye hye&vá rUpaáNi prátiSThitaani bhavantiítyevámevai&tádyaajñavalkya
14.6.9.22
kíMdevato'syaaM dákSiNaayaaM dishya&siíti yamádevata íti sá yamah- kásminprátiSThita íti dákSiNaayaamíti kásminnu dákSiNaa prátiSThitaa bhavatiíti shraddhaáyaamíti yadaa hye&vá shraddhatté'tha dákSiNaaM dadaati shraddhaáyaaM hye&va dákSiNaa prátiSThitaa bhavatiíti kásminnú shraddhaa prátiSThitaa bhavatiíti hR!daya íti hR!dayena hí shraddhatte hR!daye hye&vá shraddhaa prátiSThitaa bhávatiítyevámevai&tádyaajñavalkya
14.6.9.23
kíMdevato'syaám pratiícyaaM dishya&siíti váruNadevata íti sa váruNah- kásminprátiSThita ítyapsvíti kásminnvaápah- prátiSThitaa bhavantiíti rétasiíti kásminnu rétah- prátiSThitam bhavatiíti hR!daya íti tásmaadápi prátirUpaM jaatámaahurhR!dayaadiva sR!pto hR!dayaadiva nírmita íti hR!daye hye&va rétah- prátiSThitam bhavatiítyevámevai&tádyaajñavalkya
14.6.9.24
kíMdevato'syaámudiícyaaM dishya&siíti sómadevata íti sa sómah- kásminprátiSThita íti diikSaáyaamíti kásminnú diikSaa prátiSThitaa bhavatiíti satya íti tásmaadápi diikSitámaahuh- satyáM vadéti satye hye&vá diikSaa prátiSThitaa bhavatiíti kásminnú satyam prátiSThitam bhavatiíti hR!daya íti hR!dayena hí satyáM jaanaáti hR!daye hye&vá satyam prátiSThitam bhavatiítyevámevai&tádyaajñavalkya
14.6.9.25
kíMdevato'syaáM dhruvaáyaa+ dishya&siíti agnídevata íti so&'gnih- kásminprátiSThita íti vaaciíti kásminnu vaakprátiSThitaa bhavatiíti mánasiíti kásminnu mánah- prátiSThitam bhavatiíti hR!daya íti kásminnu hR!dayam prátiSThitam bhavatiíti
14.6.9.26
áhallikéti hovaaca yaájñavalkyo yátraitádanyátraasmánmanyaásai yátraitádanyátraasmátsyaachvaáno vainádadyurváyaaMsi vainadvímathniiranníti
14.6.9.27
kásminnu tváM caatmaa ca prátiSThitau stha íti praáNa íti kásminnú praaNah- prátiSThita ítyapaana íti kásminnva&paanah- prátiSThita íti vyaana íti kásminnú vyaanah- prátiSThita ítyudaana íti kásminnU&daanah- prátiSThita íti samaana íti
14.6.9.28
sá eSa téti nétyaasmaá ágRhyo na hí gRhyaté'shiiryo na hi shiíryaté'saN^gó'sito ná sajyaté na vyáthata ítyetaányaSTaávaayátanaanyaSTaú lokaá aSTau púruSaah- sa yastaanpúruSaanvyudúhya pratyúhyaatyákraamiittáM tvaupaniSadam púruSam pRchaami taM cénme ná vivakSyási muúrdhaa te vípatiSyatiíti táM ha shaakalyo ná mene tásya ha muúrdhaa vípapaata tásya haápyanyanmányamaanaah- parimoSiNó'sthiinyápajahruh-
14.6.9.29
átha ha yaájñavalkya uvaaca braáhmaNaa bhagavanto yó vah- kaamáyate sá maa pRchatu sárve vaa maa pRchata yó vah- kaamáyate táM vah- pRchaani sárvaanvaa vah- pRchaaniíti téha braahmaNaa ná dadhRSuh-
14.6.9.30
taánhaitaih- shlókaih- papracha yáthaa vRkSo vánaspátistáthaiva púruSo'mRSaá tásya parNaáni lómaani tvágasyotpaáTikaa bahíh-
14.6.9.31
tvacá evaa&sya rúdhiram prasyándi tvaca útpaTah- tásmaattadaátunnaatpraíti ráso vRkSaádivaáhataat
14.6.9.32
maaMsaányasya shákaraaNi kínaaTaM snaáva tátsthirám ásthiinyántarato daárUNi majjaá majjopamaá kRtaá
14.6.9.33
yádvRkSó vRkNo róhati muúlaannávatarah- púnah- mártyah- svinmRtyúnaa vRkNah- kásmaanmuúlaatprárohati
14.6.9.34
rétasa íti maá vocata jiívatastatprájaayate jaatá eva ná jaayate ko nve&naM janayetpúnah- dhaanaáruha u vaí vRkSo&'nyátah- prétya sámbhavah- yatsámUlamudvRhéyurvRkSaM na púnaraábhavetmártyah- svinmRtyúnaa vRkNah- kásmaanmuúlaatprárohati vijñaánamaanandam bráhma raaterdaátuh- paraáyaNam tíSThamaanasya tadvída íti