14.5.1.1
dRptabaalaakírhaanUcaano gaárgya aasa sá hovaacaájaatashatruM
kaáshyam bráhma te bravaaNiíti sá hovaacaájaatashatruh-
sahásrametásyaaM vaací dadmo janakó janaka íti
vai jánaa dhaavantiíti
14.5.1.2
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&saávaaditye púruSa
etámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá
maitásmintsáMvadiSThaa atiSThaah- sárveSaam bhUtaánaam
mUrdhaa raajéti vaá ahámetamúpaasa íti
sa yáetámevámupaáste'tiSThaah- sárveSaam
bhUtaánaam mUrdhaa raajaa bhavati
14.5.1.3
sá hovaaca gaargyo yá evaa&saú candré púruSa
etámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá
maitásmintsáMvadiSThaa bRhanpaáNDaravaasaah- sómo
raajéti vaá ahámetamúpaasa íti sa yá
etámevámupaasté'haraharha sutah- prásuto bhavati
naa&syaánnaM kSiiyate
14.5.1.4
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&yáM vidyúti
púruSa etámevaa&ham brahmópaasa íti sá
hovaacaájaatashatrurmaá maitásmintsáMvadiSThaastejasviíti
vaá ahámetamúpaasa íti sa yá etámevámupaáste
téjasvii ha bhavati téjasvinii haasya prajaá bhavati
14.5.1.5
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&yámaakaashe púruSa
etámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá
maitásmintsáMvadiSThaah- pUrNamápravartiíti
vaá ahámetamúpaasa íti sa yá etámevámupaáste
pUryáte prajáyaa pashúbhirnaa&syaasmaallokaátprajódvartate
14.5.1.6
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&yáM vaayau púruSa
etámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá
maitásmintsáMvadiSThaa índro vaikuNThó'paraajitaa
senéti vaá ahámetamúpaasa íti sa yá
etámevámupaáste jiSNurhaáparaajiSNurbhavatyanyatastyajaayii
14.5.1.7
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&yámagnau púruSa
etámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá
maitásmintsáMvadiSThaa viSaasáhiríti vaá
ahámetamúpaasa íti sa yá etámevámupaaste
viSaasáhirha bhavati viSaasáhirhaasya prajaá bhavati
14.5.1.8
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&yámapsu púruSa
etámevaaham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá
maitásmintsáMvadiSThaah- pratirUpa íti vaá ahámetamúpaasa
íti sa yá etámevámupaáste prátirUpaM
haivai&namúpagachati naápratirUpamátho prátirUpo'smaajjaayate
14.5.1.9
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&yámaadarshe púruSa
etámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá
maitásmintsáMvadiSThaa rociSNuríti vaá ahámetamúpaasa
íti sa yá etámevámupaáste rociSNúrha
bhavati rociSNúrhaasya prajaá bhavatyátho yaíh-
saMnigáchati sárvaaMstaanátirocate
14.5.1.10
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&yáM dikSu púruSa
etámevaa&ham brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá
maitásmintsáMvadiSThaa dvitiíyo'napaga íti vaá
ahámetamúpaasa íti sa yá etámevámupaáste
dvitiíyavaanha bhavati naa&smaadgaNáshchidyate
14.5.1.11
sá hovaaca gaargyo yá evaa&yaM yántam pashcaachábdo'nUdaítyetámevaa&ham
brahmópaasa íti sá hovaacaájaatashatrurmaá
maitásmintsáMvadiSThaa asuríti vaá ahámetamúpaasa
íti sa yá etámevámupaaste sárvaM haivaa&smíMloka
aáyureti nai&nam puraá kaalaátpraaNó jahaati
14.5.1.12
sá hovaaca gaárgyo yá evaa&yáM chaayaamáyah-
púruSa etámevaa&ham brahmópaasa íti sá
hovaacaájaatashatrurmaá maitásmintsáMvadiSThaa
mRtyuríti vaá ahámetamúpaasa íti sa yá
etámevámupaáste sárvaM haivaa&smíMloka
aáyureti nai&nam puraá kaalaánmRtyuraágachati
14.5.1.13
sá hovaaca gaárgyo yáshcaayámaatmáni
púruSa etámevaa&ham brahmópaasa íti sá
hovaacaájaatashatrurmaá maitasmintsaMvadiSThaa aatmanviíti
vaá ahámetamúpaasa íti sa yá etámevámupaásta
aatmanvií ha bhavatyaatmanvínii haasya prajaá bhavati
sá ha tUSNiímaasa gaárgyah-
14.5.1.14
sá hovaacaájaatashatruh- etaávannU3ítyetaávaddhiíti
nai&taavataa viditám bhavatiíti sá hovaaca gaárgya
úpa tvaayaaniíti
14.5.1.15
sá hovaacaájaatashatruh- prátilomaM vai tadyádbraahmaNáh-
kSatríyamupeyaadbráhma me vakSyatiíti vye&vá
tvaa jñapayiSyaamiíti tám paaNaávaadaayóttasthau
taú ha púruSaM suptamaájagmatustámetairnaámabhiraamantrayaáM
cakre bR!hanpaáNDaravaasah- sóma raajanníti sa nóttasthau
tám paaNínaapéSam bodhayaáM cakaara sa hóttasthau
14.5.1.16
sá hovaacaájaatashatruh- yátraiSá etátsuptó'bhUdyá
eSá vijñaanamáyah- púruSah- kvai&Sa tadaábhUtkúta
etadaágaadíti tádu ha ná mene gaárgyah-
14.5.1.17
sá hovaacaájaatashatruh- yátraiSá etátsuptó'bhUdyá
eSá vijñaanamáyah- púruSastádeSaám
praaNaánaaM vijñaánena vijñaánamaadaáya
yá eSo&'ntarhR!daya aakaashastásmiñcheti
14.5.1.18
taáni yadaá gRhNaáti átha haitatpúruSah-
svápiti naáma tádgRhiitá evá praaNo bhávati
gRhiitaa vaággRhiitaM cákSurgRhiitaM shrótraM gRhiitam
mánah-
14.5.1.19
sa yátraitátsvapnyáyaa cárati té haasya
lokaastádute&va mahaaraajo bhávatyute&va mahaabraahmaNá
ute&voccaavacaM nígachati
14.5.1.20
sa yáthaa mahaaraajo jaánapadaangRhiitvaa své janapadé
yathaakaamám parivártetaivámevai&Sá etátpraaNaángRhiitvaa
sve sháriire yathaakaamam párivartate
14.5.1.21
átha yadaa súSupto bhávati yadaa na kásya cana
véda hitaa naáma naaDyo& dvaásaptatih- sahásraaNi
hR!dayaatpuriitátamabhiprátiSThante taábhih- pratyavasR!pya
puriitáti shete
14.5.1.22
sa yáthaa kumaaró vaa mahaabraahmaNó vaa 'tighniímaanandásya
gatvaa sháyiitaivámevai&Sá etáchete
14.5.1.23
sa yáthorNavaábhistántunoccáret yáthaagnéh-
kSudraá viSphulíN^gaa vyuccárantyevámevaa&smaádaatmánah-
sárve praaNaah- sárve lokaah- sárve devaah- sárvaaNi
bhUtaáni sárva etá aatmaáno vyúccaranti
tásyopaniSátsatyásya satyamíti praaNaa vaí
satyaM téSaameSá satyám
14.5.2.24
yó ha vai shíshuM saádhanaM sápratyaadhaanaM
sásthUNaM sádaamaM véda saptá ha dviSato bhraátRvyaanávaruNaddhi
14.5.2.25
ayaM vaava shíshuryo&'yám madhyamáh- praaNáh-
tásyedámevaa&dhaánamidám pratyaadhaánam
praaNá sthUNaánnaM daáma támetaáh- saptaákSitaya
úpatiSThante
14.5.2.26
tadyaá imaá akSaMlóhinyo raájayah- taábhirenaM
rudro&'nvaáyattó'tha yaá akSannaápastaábhih-
parjányo yaá kaniínakaa táyaadityo yáchuklaM
ténaagniryátkRSNaM tenendró'dharayainaM vartanyaá
pRthivya&nvaáyattaa dyaurúttarayaa naa&syaánnaM
kSiiyate yá evaM véda
14.5.2.27
tádeSa shlóko bhavati arvaágbilashcamasá Urdhvábudhnastásminyásho
níhitaM vishvárUpam tásyaasata R!Sayah- sapta tiíre
vaágaSTamii bráhmaNaa saMvidaanéti
14.5.2.28
arvaágbilashcamasá Urdhvábudhna íti idaM tachíra
eSá hyarvaágbilashcamasá Urdhvábudhnastásminyásho
níhitaM vishvárUpamíti praaNaa vai yásho níhitaM
vishvárUpam praaNaánetádaaha tásyaasata R!Sayah-
sapta tiíra íti praaNaa vaa R!Sayah- praaNaánetádaaha
vaágaSTamii bráhmaNaa saMvidaanéti vaagghyaSTamii bráhmaNaa
saMvitté
14.5.2.29
imaávevá gotamabharadvaajaú ayámeva gótamo'yám
bharádvaaja imaávevá vishvaamitrajamadagnií
ayámeva vishvaámitro'yáM jamádagnirimaávevá
vasaSThikashyapaávayámeva vásiSTho'yáM kashyápo
vaágevaátrirvaacaa hyánnamadyaté'ttirha vai
naámaitadyadátriríti sárvasyaattaá bhavati
sarvamasyaánnam bhavati yá evaM véda
14.5.3.1
dve vaava bráhmaNo rUpé mUrtáM caivaámUrtaM
ca mártyaM caamR!taM ca sthitáM ca yácca sácca
tyáM ca
14.5.3.2
tádetánmUrtám yádanyádvaayóshcaantárikSaaccaitanmártyametátsthitámetatsát
14.5.3.3
tásyaitásya mUrtásyaitásya mártyasyaitásya
sthitásyaitásya satá eSa ráso yá eSa
tápati sato hye&Sa rásah-
14.5.3.4
athaámUrtam vaayúshcaantárikSaM caitádamR!tametadyádetattyám
14.5.3.5
tásyaitasyaámUrtasya etásyaamRtásyaitásya
yatá etásya tyásyaiSa ráso yá eSá
etásminmáNDale púruSastyásya hye&Sa rása
ítyadhidevatam
14.5.3.6
áthaadhyaatmám idámevá mUrtaM yádanyátpraaNaácca
yáshcaayámantáraatmánnaakaashá etanmártyametátsthitámetatsát
14.5.3.7
tásyaitásya mUrtásya etásya mártyasyaitásya
sthitásyaitásya satá eSa ráso yaccákSuh-
sato hye&Sa rásah-
14.5.3.8
athaámUrtam praaNáshca yáshcaayámantáraatmánnaakaashá
etádamR!tametadyádetattyám
14.5.3.9
tásyaitasyaámUrtasya etásyaamR!tasyaitásya yatá
etásya tyásyaiSa ráso yo&'yáM dakSiNe&'kSanpúruSastyásya
hye&Sa rásah-
14.5.3.10
tásya haitásya púruSasya rUpám yáthaa
maahaarajanaM vaáso yáthaa paaNDvaávikaM yáthendragopo
yáthaagnyarciryáthaa puNDáriikaM yáthaa sakRdvidyuttáM
sakRdvidyutte&va ha vaá asya shriírbhavati yá evaM
véda
14.5.3.11
athaáta aadeshó néti néti na hye&tásmaadíti
nétyanyatpáramastyátha naamadhéyaM satyásya
satyamíti praaNaa vaí satyaM téSaameSá satyám
14.5.4.1
maítreyiíti hovaaca yaájñavalkyah- udyaasyanvaá
are'hámasmaatsthaánaadasmi hánta te'náyaa kaatyaayanyaántaM
karávaaNiíti
14.5.4.2
sá hovaaca maítreyii yánma iyam bhagoh- sárvaa
pRthivií vitténa pUrNaa syaatkáthaM ténaamR!taa
syaamíti néti hovaaca yaájñavalkyo yáthaivo&pakaraNávataaM
jiivitaM táthaivá te jiivitáM syaadamRtatvásya
tu naa&shaa&sti vittenéti
14.5.4.3
saá hovaaca maítreyii yénaahaM naa&mR!taa syaaM
kímahaM téna kuryaaM yádeva bhágavaanvéda
tádevá me brUhiíti
14.5.4.4
sá hovaaca yaájñavalkyah- priyaá vataare nah-
satií priyám bhaaSasa ehyaásva vyaákhyaasyaami
te vyaacákSaaNasya tú me nídidhyaasasvéti bráviitu
bhágavaaníti
14.5.4.5
sá hovaaca yaájñavalkyo na vaá are pátyuh-
kaámaaya pátih- priyó bhavatyaatmánastu kaámaaya
pátih- priyó bhavati navaá are jaayaáyai kaámaaya
jaayaá priyaá bhavatyaatmánastu kaámaaya jaayaá
priyaá bhavati na vaá are putraáNaaM kaámaaya
putraáh- priyaá bhavantyaatmánastu kaámaaya
putraáh- priyaá bhavanti na vaá are vittásya
kaámaaya vittám priyám bhavatyaatmánastu kaámaaya
vittám priyám bhavati na vaá are brahmaNah- kaámaaya
bráhma priyám bhavatyaatmánastu kaámaaya bráhma
priyám bhavati na vaá are kSatrásya kaámaaya
kSatrám priyám bhavatyaatmánastu kaámaaya kSatrám
priyám bhavati na vaá are lokaánaaM kaámaaya
lokaáh- priyaá bhavantyaatmánastu kaámaaya lokaáh-
priyaá bhavanti na vaá are devaánaaM kaámaaya
devaáh- priyaá bhavantyaatmánastu kaámaaya devaáh-
priyaá bhavanti na vaá are bhUtaánaaM kaámaaya
bhUtaáni priyaáNi bhavantyaatmánastu kaámaaya
bhUtaáni priyaáNi bhavanti na vaá are sárvasya
kaámaaya sárvam priyám bhavatyaatmánastu kaámaaya
sárvam priyám bhavatyaatmaa vaá are draSTávyah-
shrotávyo mantávyo nididhyaasitávyo maítreyyaatmáno
vaá are dárshanena shrávaNena matyaá vijñaánenedaM
sárvaM viditam
14.5.4.6
bráhma tam páraadaat yo'nyátraatmáno bráhma
véda kSatraM tam páraadaadyo&'nyátraatmánah-
kSatraM véda lokaastam páraaduryo&'nyátraatmáno
lokaanvéda devaastam páraaduryo&'nyátraatmáno
devaanvéda bhUtaáni tam páraaduryo&'nyátraatmáno
bhUtaáni véda sárvaM tam páraadaadyo&'nyátraatmánah-
sárvaM vededam bráhmedáM kSatrámimé lokaá
imé devaá imaáni bhUtaániidaM sárvaM
yádayámaatmaa
14.5.4.7
sa yáthaa dundubhérhanyámaanasya na baáhyaañchábdaañchaknuyaadgráhaNaaya
dundubhestu gráhaNena dundubhyaaghaatásya vaa shábdo
bhavati gRhiitáh-
14.5.4.8
sa yáthaa viíNaayai vaadyámaanaayai na baáhyaañchábdaañchaknuyaadgráhaNaaya
viíNaayai tu gráhaNena viiNaavaadásya vaa shábdo
gRhiitáh-
14.5.4.9
sa yáthaa shaN^khásya dhmaayámaanasya na baáhyaañchábdaañchaknuyaadgráhaNaaya
shaN^khásya tu gráhaNena shaN^khadhmásya vaa shábdo
gRhiitáh-
14.5.4.10
sa yáthaardraidhaagnérabhyaáhitasya pR!thagdhUmaá
vinishcárantyevaM vaá are'syá maható bhUtásya
níshvasitametadyádRgvedo yajurvedáh- saamavedo&'tharvaaN^girása
itihaasah- puraaNáM vidyaá upaniSádah- shlókaah-
suútraaNyanuvyaakhyaánaani vyaakhyaánaanyasyaivai&taáni
sárvaaNi níshvasitaani
14.5.4.11
sa yáthaa sárvaasaamapaáM samudrá ekaayanám
evaM sárveSaaM sparshaánaaM tvágekaayanámevaM
sárveSaaM gandhaánaaM naásike ekaayanámevaM
sárveSaaM rásaanaaM jihvai&kaayanámevaM sárveSaaM
rUpaáNaaM cákSurekaayanámevaM sárveSaaM shábdaanaaM
shrótramekaayanámevaM sárveSaaM saMkalpaánaam
mána ekaayanámevaM sárveSaaM védaanaaM hR!dayamekaayanámevaM
sárveSaaM kármaNaaM hástaavekaayanámevaM sárveSaamádhvanaaM
paádaavekaayanámevaM sárveSaamaanandaánandaánaamupástha
ekaayanámevaM sárveSaaM visargaáNaam paáyurekaayanámevaM
sárvaasaaM vidyaánaaM vaágekaayanám
14.5.4.12
sa yáthaa saindhavakhilyáh- udake praásta udakámevaa&nuviliíyeta
naáhaasyodgráhaNaayeva syaadyáto-yatastvaa&dádiita
lavaNámevai&vaM vaá ara idám mahádbhUtámanantámapaaráM
vijñaanaghaná evai&tébhyo bhUtébhyah- samutthaáya
taányevaa&nuvínashyati na prétya saMjñaa&stiítyare
braviimiíti hovaaca yaájñavalkyah-
14.5.4.13
saá hovaaca maítreyii átraivá maa bhágavaanamUmuhanna
prétya saMjñaa&stiíti
14.5.4.14
sá hovaaca yaájñavalkyo na vaá are ham móham
braviimyalaM vaá ara idáM vijñaánaaya
14.5.4.15
yátra hí dvaitámiva bhávati tadítara
ítaram pashyati tadítara ítaraM jighrati tadítara
ítaramabhívadati tadítara ítaraM shRNoti tadítara
ítaram manute tadítara ítaraM víjaanaati
14.5.4.16
yátra tva&sya sárvamaatmai&vaábhUt tatkéna
kám pashyettatkéna káM jighréttatkéna
kámabhívadettatkéna káM shRNuyaattatkéna
kám manviita tatkéna kaM víjaaniiyaadyénedaM
sárvaM vijaanaáti taM kéna víjaaniiyaadvijñaataáramare
kéna víjaaniiyaadíti
14.5.5.1
iyám pRthivií sárveSaam bhUtaánaam mádhvasyaí
pRthivyai sárvaaNi bhuútaani mádhu yáshcaayámasyaám
pRthivyaáM tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM
shaariirástejomáyo'mRtamáyah- púruSo'yámeva
sa yo&'yámaatme&dámamR!tamidam bráhmedaM sárvam
14.5.5.2
imaa aápah- sárveSaam bhUtaánaam mádhvaasaámapaaM
sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámaasva&psú
tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM
raitasástejomáyo'mRta>
14.5.5.3
ayámagníh- sárveSaam bhUtaánaam mádhvasyaagneh-
sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmínnagnaú
tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM
vaaN^máyastejomáyo'mRta>
14.5.5.4
ayámaakaasháh- sárveSaam bhUtaánaam mádhvasyaakaashásya
sárvaaNi bhUtaani mádhu yáshcaayámasmínnaakaashé
tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM
hRdyaa&kaashástejomáyo'mRta>
14.5.5.5
ayáM vaayúh- sárveSaam bhUtaánaam mádhvasya
vaayoh- sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmínvaayaú
tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmám
praaNástejomáyo'mRta>
14.5.5.6
áyamaadityáh- sárveSaam bhUtaánaam mádhvasyaadityásya
sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmínnaadityé
tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM
cakSuSástejomáyo'mRta>
14.5.5.7
ayáM candráh- sárveSaam bhUtaánaam mádhvasya
candrásya sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmíMshcandré
tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmám
maanasástejomáyo'mRta>
14.5.5.8
imaa díshah- sárveSaam bhUtaánaam mádhvaasaáM
dishaaM sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámaasú
dikSú tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM
shrautráh- praatishrutkástejomáyo'mRta>
14.5.5.9
iyáM vidyút sárveSaam bhUtaánaam mádhvasyaí
vidyútah- sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasyaáM
vidyúti tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM
taijasástejomáyo'mRta>
14.5.5.10
ayáM stanayitnúh- sárveSaam bhUtaánaam mádhvasya
stanayitnoh- sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmíntstanayitnaú
tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM
shaabdáh- sauvarástejomáyo'mRta>
14.5.5.11
ayáM dharmáh- sárveSaam bhuútaanaam mádhvasya
dharmásya sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmíndharmé
tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM
dhaarmástejomáyo'mRta>
14.5.5.12
idáM satyáM sárveSaam bhUtaánaam mádhvasya
satyásya sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmíntsatyé
tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmáM
saatyástejomáyo'mRta>
14.5.5.13
idám maanuSám sárveSaam bhUtaánaam mádhvasya
maanuSásya sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmínmaanuSé
tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámadhyaatmám
maanuSástejomáyo'mRta>
14.5.5.14
ayámaatmaá sárveSaam bhUtaánaam mádhvasyaatmánah-
sárvaaNi bhUtaáni mádhu yáshcaayámasmínnaatmáni
tejomáyo'mRtamáyah- púruSo yáshcaayámaatmaá
tejomáyo'mRtamáyah- púruSo'yámeva sa yo&'yámaatme&dámamR!tamidam
bráhmedam sárvam
14.5.5.15
sa vaá ayámaatmaá sárveSaam bhUtaánaamádhipatih-
sárveSaam bhUtaánaaM raájaa tadyáthaa rathanaabhaú
ca rathanemau caáraah- sárve sámarpitaa evámevaa&smínnaatmáni
sárve praaNaah- sárve lokaah- sárve devaah- sárvaaNi
bhUtaáni sárvaM etá aatmaánah- sámarpitaah-
14.5.5.16
idaM vai tanmádhu dadhyáN^N^aatharvaNo&'shvíbhyaamuvaaca
tádetadR!Sih- páshyannavocat tádvaaM naraa sanáye
dáMsa ugrámaavíSkRNomi tanyaturna vR!STiM dadhyáN^
ha yanmádhvaatharvaNó vaamáshvasya shiirSNaa pra yádiimuvaacéti
14.5.5.17
idaM vai tanmádhu dadhyáN^N^aatharvaNo&'shvíbhyaamuvaaca
tádetadR!Sih- páshyannavocat aatharvaNaáyaashvínaa
dadhiicé'shvyaM shírah- prátyairayatam sá vaam
mádhu právocadRtaayántvaaSTraM yáddasraavapikakSya&M
vaamíti
14.5.5.18
idaM vai tanmádhu dadhyáN^N^aatharvaNo&'shvíbhyaamuvaaca
tádetadR!Sih- páshyannavocat púrashcakre dvipádah-
púrashcakre cátuSpadah- púrah- sá pakSií
bhUtvaa púrah- púruSa aáviSadíti sa vaá
ayam púruSah- sárvaasu pUrSú purishayo nai&nena
kíM canaánaavRtaM nai&nena kíM canaásaMvRtam
14.5.5.19
idaM vai tanmádhu dadhyáN^N^aatharvaNo&'R=víbhyaamuvaaca
tádetadR!Sih- páshyannavocat rUpáMrUpam prátirUpo
babhUva tádasya rUpám praticakSaNaaya índro maayaábhih-
pururuúpa iiyate yuktaa hya&sya hárayah- shataa dashétyayaM
vai hárayo'yaM vai dásha ca sahásraaNi bahuúni
caanantaáni ca tádetadbráhmaapUrvámanaparámabaahyá
mayámaatmaa bráhma sárvaanubhUrítyanushaavsanam
14.5.5.20
átha vaMsháh- tádidáM vayaM shaúrpaNaayyaachaúrpaNaayyo
gaútamaadgaútamo vaátsyaadvaátsyo vaátsyaacca
paaraasharyaácca paáraasharyah- saáMkRtyaacca bhaáradvaajaacca
bhaáradvaaja audavaahéshca shaáNDilyaacca shaáNDilyo
vaíjavaapaacca gautamaácca gaútamo vaíjavaapaayanaacca
vaiSTapureyaácca vaíSTapureyah- shaáNDilyaacca rauhiNaayanaácca
raúhiNaayanah- shaúnakaaccaatreyaácca raibhyaácca
raíbhyah- paútimaaSyaayaNaacca kauNDinyaayanaácca kaúNDinyaayanah-
kaúNDinyaatkaúNDinyah- kaúNDinyaatkaúNDinyah-
kauNDinyaáccaagniveshyaácca
14.5.5.21
aagniveshyah- saítavaat saítavah- paáraasharyaatpaáraasharyo
jaátUkaarNyaajjaátUkarNyo bhaáradvaajaadbhaáradvaajo
bhaaradvaajaáccaasuraayaNaácca gautamaacca gaútamo
bhaáradvaajaadbhaáradvaajo vaijavaapaayanaádvaijavaapaayanáh-
kaushikaayanéh- kaushikaayanírghRtakaushikaádghRtakaushikah-
paáraasharyaayaNaatpaáraasharyaayaNah- paáraasharyaatpaáraasharyo
jaátUkarNyaajjaátUkarNyo bhaáradvaajaadbhaáradvaajo
bhaaradvaajaáccaasuraayaNaácca yaaskaáccaasuraayaNastraívaNestraívaNiraúpajandhaneraúpajandhaniraásureraásurirbhaáradvaajaadbhaáradvaaja
aatreyaát
14.5.5.22
aatreyo maáNTeh- maáNTirgaútamaadgaútamo gaútamaadgaútamo
vaátsyaadvaátsyah- shaáNDilyaachaáNDilyah- kaíshoryaatkaápyaatkaíshoryah-
kaápyah- kumaarahaaritaátkumaarahaaritó gaalavaádgaalavó
vidarbhiikauNDinyaádvidarbhiikauNDinyó vatsánapaato
baábhravaadvatsanapaadbaábhravah- pathah- saúbharaatpanthaah-
saúbharo'yaásyaadaaN^girasaádayaásya aaN^girasa
aábhUtestvaáSTraadaábhUtistvaáSTro vishvárUpaattvaáSTraadvishvárUpastvaáSTro'shvíbhyaamashvínau
dadhiíca aatharvaNaáddadhyáN^N^aatharvaNó'tharvaNo
daívaadátharvaa daívo mRtyóh- praadhváMsanaanmRtyúh-
praadhváMsanah- pradhváMsanaatpradhváMsana ekarSérekarSíviprájitterviprájittirvya&STervya&STih-
sanaároh- sanaáruh- sanaatánaatsanaatánah- sánagaatsánagah-
parameSThínah- parameSThii bráhmaNo bráhma svayámbhu
bráhmaNe námah-
14.6.1.1
janakó ha vaídeho bahudakSiNéna yajñéneje
tátra ha kurupañcaalaánaam braahmaNaá abhisametaa
babhUvustásya ha janakásya vaídehasya vijijñaásaa
babhUva káh- svideSaám braahmaNaánaamanUcaanátama
íti
14.6.1.2
sá ha gávaaM sahásramávarurodha dásha-dasha
paádaa ékaikasyaah- shR!N^gayoraábaddhaa babhUvustaánhovaaca
braáhmaNaa bhagavanto yó vo bráhmiSThah- sá
etaa gaa údajataamíti té ha braahmaNaa ná dadhRSuh-
14.6.1.3
átha ha yaájñavalkyah- svámevá brahmacaaríNamuvaacaitaáh-
saumyódaja saamashravaa3 íti taá hodaácakaara
té ha braahmaNaáshcukrudhuh- kathaM nú no bráhmiSTho
bruviitéti
14.6.1.4
átha ha janakásya vaíde hasya hótaashvaló
babhUva sá hainam papracha tvaM nu khálu no yaajñavalkya
bráhmiSTho'sii3 íti sá hovaaca námo vayam bráhmiSThaaya
kurmo gókaamaa evá vayáM sma íti táM
ha táta eva práSTuM dadhre hótaashvaláh-
14.6.1.5
yaájñavalkyéti hovaaca yádidaM sárvam
mRtyúnaaptaM sárvam mRtyúnaabhípannaM kéna
yájamaano mRtyoraáptimátimucyata íti hótrartvíjaagnínaa
vaacaa vaagvaí yajñásya hovtaa tadye&yaM vaakso&'yámagnih-
sa hótaa saa múktih- saátimuktih-
14.6.1.6
yaájñavalkyeti hovaaca yádidaM sárvamahoraatraábhyaamaaptaM
sárvamahoraatraábhyaamabhípannaM kéna yájamaano'horaatráyoraáptimátimucyata
ítyadhvaryúNartvíjaa cákSuSaadityéna
cákSurvaí yajñásyaadhvaryustadyádidaM
cákSuh- so&'saávaadityah- so&'dhvaryuh- saa múktih-
saátimuktih-
14.6.1.7
yaájñavalkyéti hovaaca yádidaM sárvam
pUrvapakSaaparapakSaábhyaamaaptaM sárvam pUrvapakSaaparapakSaábhyaamabhípannaM
kéna yájamaanah- pUrvapakSaaparapakSáyoraáptimátimucyata
íti brahmáNartvíjaa mánasaa candréNa
máno vaí yajñásya brahmaa tadyádidam
mánah- so&'saú candrah- sá brahmaa saa múktih-
saátimuktih-
14.6.1.8
yaájñavalkyéti hovaaca yádidámantárikSamanaarambaNámivaátha
kénaakraméNa yájamaanah- svargáM lokamaákramata
ítyudgaatra&rtvíjaa vaayúnaa praaNéna praaNó
vaí yajñásyodgaataa tadyo&'yám praaNa sá
vaayuh- sá udgaataa saa múktih- saátimuktirítyatimokSaa
átha sampádah-
14.6.1.9
yaajña&valkyéti hovaaca kátibhirayámadya&rgbhirhótaasmínyajñé
kariSyatiíti tisR!bhiríti katamaastaastísra íti
puro'nuvaakyaa& ca yaajyaa& ca shásyaivá tRtiíyaa
kiM taábhirjayatiíti pRthivilokámevá puro'nuvaakya&yaa
jáyatyantarikSalokáM yaajya&yaa dyaurlokaM shásyayaa
14.6.1.10
yaájñavalkyéti hovaaca kátyayámadyaa&dhvaryúrasmínyajña
aáhutiirhoSyatiíti tisra íti katamaastaastísra
íti yaá hutaá ujjválanti yaá hutaá
atinédanti yaá hutaá adhishérate kiM taábhirjayatiíti
yaá hutaá ujjválanti devalokámeva taábhirjayati
diípyata iva hí devaloko yaá hutaá atinédanti
manuSyalokámeva taábhirjayatyátiiva hí manuSyaloko
yaá hutaá adhishérate pitRlokámeva taábhirjayatyadhá
iva hí pitRlokáh-
14.6.1.11
yaájñavalkyéti hovaaca kátibhirayámadyá
brahmaá yajñáM dakSiNató devátaabhirgopaayiSyatiityékayéti
katamaa saikéti mána evétyanantaM vai máno'nantaa
víshve devaá anantámeva sa téna lokáM
jayati
14.6.1.12
yaájñavalkyéti hovaaca kátyayámadyo&dgaataa&smínyajñé
stotríyaa stoSyatiíti tisra íti katamaastaastísra
íti puro'nuvaakyaa& ca yaajyaa& ca shásyaivá
tRtiíyaadhidevatamáthaadhyaatmáM katamaastaa yaá
adhyaatmamíti praaNá evá puronuvaa&kyaapaanó
yaajyaa& vyaanah- shásyaa kiM taábhirjayatiíti
yatkíM cedám praaNabhRdíti táto ha hótaashvala
úpararaama
14.6.2.1
átha hainaM jaaratkaarava aártabhaagah- papracha yaájñavalkyéti
hovaaca káti grahaah- kátyatigrahaa ítyaSTau gráhaa
aSTaávatigrahaa ye te&'STau gráhaa aSTaávatigrahaáh-
katame ta íti
14.6.2.2
praaNo vai gráhah- so&'paanénaatigrahéNa gRhiito&'paanéna
hí gandhaanjíghrati
14.6.2.3
jihvaa vai gráhah- sa rásenaatigrahéNa gRhiitó
jihváyaa hi rásaanvijaanaáti
14.6.2.4
vaagvai gráhah- sa naámnaatigrahéNa gRhiitó
vaacaa hi naámaanyabhivádati
14.6.2.5
cákSurvai gráhah- sá rUpéNaatigrahéNa
gRhiitashcákSuSaa hí rUpaáNi páshyati
14.6.2.6
shrótraM vai gráhah- sa shábdenaatigrahéNa gRhiitah-
shrótreNa hi shábdaañchRNóti
14.6.2.7
máno vai gráhah- sa kaámenaatigrahéNa gRhiito
mánasaa hi kaámaankaamáyate
14.6.2.8
hástau vai gráhah- sa kármaNaatigrahéNa gRhiito
hástaabhyaaM hi kárma karóti
14.6.2.9
tvagvai gráhah- sa spárshenaatigrahéNa gRhiitástvacaa
hi spárshaanvedáyata ítyaSTau gráhaa aSTaávatigrahaáh-
14.6.2.10
yaájñavalkyéti hovaaca yádidaM sárvam
mRtyoránnaM kaá svitsaá devátaa yásyaa
mRtyuránnamítyagnirvaí mRtyúh- so'paamánnamápa
punarmRtyúM jayati
14.6.2.11
yaájñavalkyéti hovaaca yátraayam púruSo
mriyáte kímenaM ná jahaatiíti naamétyanantaM
vai naámaanantaa víshve devaá anantámeva sa
téna lokáM jayati eva sa téna lokáM jayati
14.6.2.12
yaájñavalkyéti hovaaca yátraayam púruSo
mriyáta údasmaátpraaNaáh- kraamantyaáho
néti néti hovaaca yaájñavalkyó'traivá
samávaniiyante sa úchvayatyaádhmaayatyaádhmaato
mRtáh- shete
14.6.2.13
yaájñavalkyéti hovaaca yátraasya púruSasya
mRtásyaagniM vaagápyeti vaátam praaNashcákSuraadityam
mánashcandraM díshah- shrótram pRthiviiM sháriiramaakaashámaatmaúSadhiirlómaani
vánaspátiinkéshaa apsu lóhitaM ca rétashca
nidhiíyate kvaa&yáM tadaa púruSo bhavatiityaáhara
saumya hástam
14.6.2.14
aártabhaagéti hovaaca aavámevai&tádvediSyaávo
ná naavetátsajana íti taú hotkrásya mantráyaaM
cakratustaú ha yádUcátuh- kárma haiva tádUcaturátha
ha yátprashashaMsátuh- kárma haiva tatpráshashaMsatuh-
púNyo vai púNyena kármaNaa bhávati paápah-
paápenéti táto ha jaaratkaarava aártabhaaga
úpararaama
14.6.3.1
átha hainam bhujyurlaáhyaayanih- papracha yaájñavalkyéti
hovaaca madréSu cárakaah- páryavrajaama té etáñcalasya
kaápyasya gRhaanaíma tásyaasiidduhitaá gandharvágRhiitaa
támapRchaama ko&'siíti so&'braviitsudhanvaa&N^girasa
íti táM yadaá lokaánaamántaanápRchaamaáthaitámabrUma
kva& paarikSitaá abhavankva& paarikSitaá abhavanníti
táttvaa pRchaami yaajñavalkya kva& paarikSitaá
abhavanníti
14.6.3.2
sá hovaaca uvaáca vai sa tadágachanvai te tátra
yátraashvamedhayaajíno gáchantiíti kva&
nva&shvamedhayaajíno gachantiíti dvaátriMshataM
vaí devarathaahnUyaányayáM lokastáM samantáM
lokáM dvistaávatpRthivii páryeti taám pRthiviíM
dvistaávatsamudrah- páryeti tadyaávatii kSurásya
dhaáraa yaávadvaa mákSikaayaah- pátraM taávaanántareNaakaashastaaníndrah-
suparNó bhUtvaá vaayáve praáyachattaánvaayúraatmáni
dhitvaa tátraagamayadyátra paarikSitaa ábhavannítyevámiva
vai sá vaayúmeva práshashaMsa tásmaadvaayúreva
vya&STirvaayuh- sámaSTirápa punarmRtyúM jayati
sárvamaáyureti yá evaM véda táto ha bhujyurlaáhyaayanirúpararaama
14.6.4.1
átha hainaM kahóDah- kaúSiitakeyah- papracha yaájñavalkyéti
hovaaca yátsaakSaadáparokSaadbráhma yá aatmaá
sarvaantarastám me vyaácakSvétyeSá ta aatmaá
sarvaantaráh- katamó yaajñavalkya sarvaantaro yo&'Sanaayaápipaase
shókam móhaM jaraám mRtyúmatyétyetaM
vai támaatmaánaM viditvaá braahmaNaáh- putraiSaNaáyaashca
vittaiSaNaáyaashca lokaiSaNaáyaashca vyutthaayaátha
bhikSaacáryaM caranti yaa hye&vá putraiSaNaa saá
vittaiSaNaa yaá vittaiSaNaa saá lokaiSaNo&bhe hye&te
éSaNe eva bhávatastásmaatpaNDitah- paáNDityaM
nirvídya baályena tiSThaásedbaályaM ca paáNDityaM
ca nirvidyaátha muníramaunáM ca maunáM ca nirvidyaátha
braahmaNah- sá braahmaNah- kéna syaadyéna syaatténedR!sha
evá bhavati yá evaM véda táto ha kahóDah-
kaúSiitakeya úpararaama
14.6.5.1
átha hainamuSastashcaákraayaNah- papracha yaájñavalkyéti
hovaaca yátsaakSaadáparokSaadbráhma yá aatmaá
sarvaantarastám me vyaácakSvétyeSá ta aatmaá
sarvaantaráh- katamó yaajñavalkya sarvaantaro yáh-
praaNéna praáNiti sá ta aatmaá sarvaantaro yo&'paanénaapaániti
sá ta aatmaá sarvaantaro yo vyaánena vyániti
sá ta aatmaá sarvaantaro yá udaanénodániti
sá ta aatmaá sarvaantaro yáh- samaanéna samániti
sá ta aatmaá sarvaantarah- sá hovaacoSastashcaákraayaNo
yáthaa vaí brUyaádasau gaúrasaaváshva
ítyevámevai&tadvyápadiSTam bhavati yádevá
saakSaadáparokSaadbráhma yá aatmaá sarvaantarastám
me vyaácakSvétyeSá ta aatmaá sarvaantaráh-
katamó yaajñavalkya sarvaantaro na dR!STerdraSTaáram
pashyerna shrúteh- shrotaáraM shRNuyaa ná matérmantaáram
manviithaa na víjñaatervijñaataáraM víjñaaniiyaa
eSá ta aatmaá sarvaantaró'to'nyadaártaM táto
hoSastashcaákraayaNa úpararaama
14.6.6.1
átha hainaM gaárgii vaacaknavií papracha yaájñavalkyéti
hovaaca yáditaM sárvamapsvótaM ca prótaM ca
kásminnvaápa ótaashca prótashcéti vaayaú
gaargiíti kásminnú vaayurótashca prótashcétyaakaashá
evá gaargiíti kásminnvaa&kaasha ótashca
prótashcétyantarikSalokéSu gaargiíti kásminnva&ntarikSalokaa
ótaashca prótaashcéti dyaurloké gaargiíti
kásminnú dyaurloka ótashca prótashcétyaadityalokéSu
gaargiíti kásminnvaa&dityalokaa ótaashca prótaashcéti
candralokéSu gaargiíti kásminnú candralokaa
ótaashca prótaashceti nakSatralokéSu gaargiíti
kásminnú nakSatralokaa ótaashca prótaashcéti
devalokéSu gaargiíti kásminnú devalokaa ótaashca
prótaashcéti gandharvalokéSu gaargiíti kásminnú
gandharvalokaa ótaashca prótaashcéti prajaapatilokéSu
gaargiíti kásminnu prajaapatilokaa ótaashca prótaashcéti
brahmalokéSu gaargiíti kásminnú brahmalokaa
ótaashca prótaashcéti sá hovaaca gaárgi
maátipraakSiirmaá te muúrdhaa vyápaptadanatiprashnyaa
vaí devátaa átipRchasi gaárgi maátipraakSiiríti
táto ha gaárgii vaacaknavyúpararaama
14.6.7.1
átha hainamuddaálaka aáruNih- papracha yaájñavalkyéti
hovaaca madréSvavasaama patañcalásya kaápyasya
gRhéSu yajñámadhiiyaanaastásyaasiidbhaaryaa&
gandharvágRhiitaa támapRchaama ko&'siíti so&'braviitkabándha
aatharvaNa íti
14.6.7.2
so'braviit patañcalaM kaápyaM yaajñikaáMshca
véttha nu tváM kaapya tatsuútraM yásminnayáM
ca lokah- párashca lokah- sárvaaNi ca bhUtaáni sáMdRbdhaani
bhavantiíti so&'braviitpatañcalah- kaápyo naa&haM
tádbhagavanvedéti
14.6.7.3
so'braviit patañcalaM kaápyaM yaajñikaáMshca
véttha nu tváM kaapya támantaryaamíNaM yá
imáM ca lokam páraM ca lokaM sárvaaNi ca bhUtaanyántaro
yamáyatiíti so&'braviitpatañcalah- kaápyo
naa&haM tám bhagavanvedéti
14.6.7.4
so'braviit patañcalaM kaápyaM yaajñikaáMshca
yo vai tátkaapya suútraM vidyaattáM caantaryaamíNaM
sá brahmavitsá lokavitsá devavitsá vedavitsá
yajñavitsá bhUtavitsá aatmavitsá sarvavidíti
tébhyo'braviittádaháM veda taccettváM yaajñavalkya
suútramávidvaaMstáM caantaryaamíNam brahmagaviírudájase
muúrdhaa te vípatiSyatiíti
14.6.7.5
véda vaá aháM gautama tatsuútraM táM
caantaryaamíNamíti yo vaá idaM káshca brUyaadvéda-vedéti
yáthaa véttha táthaa brUhiíti
14.6.7.6
vaayurvaí gautama tatsuútram vaayúnaa vaí gautama
suútreNaayáM ca lokah- párashca lokah- sárvaaNi
ca bhUtaáni sáMdRbdhaani bhavanti tásmaadvaí
gautama púruSam prétamaahurvya&sraMsiSataasyaáN^gaaniíti
vaayúnaa hí gautama suútreNa sáMdRbdhaani bhavantiítyevámevai&tádyaajñavalkyaantaryaamíNam
brUhiíti
14.6.7.7
yáh- pRthivyaaM tíSThan pRthivyaa ántaro yám
pRthivii na véda yásya pRthivii sháriiraM yáh-
pRthiviimántaro yamáyati sá ta aatmaa&ntaryaamya&mR!tah-
14.6.7.8
so'psu tíSThan adbhyó'ntaro yamaápo ná viduryasyaápah-
sháriiraM yo&'pó'ntaro yamáyati sá ta aatmaa&ntaryaamya&mR!tah-
14.6.7.9
yo'gnau tíSThan agnerántaro yámagnirna véda
yásyaagnih- sháriiraM yo&'gnimántaro yamáyati
sá ta aatmaa&ntaryaamya&mR!tah-
14.6.7.10
yá aakaashe tíSThan aakaashaadántaro yámaakaasho
na véda yásyaakaashah- sháriiraM yá aakaashamántaro
yamáyati sá ta aatmaa&ntaryaamya&mR!tah-
14.6.7.11
yó vaayau tíSThan vaayorántaro yáM vaayurna
véda yásya vaayuh- sháriiraM yó vaayumántaro
yamá>
14.6.7.12
yá aaditye tíSThan aadityaadántaro yámaadityo
na véda yásyaadityah- sháriiraM yá aadityamántaro
yamá>
14.6.7.13
yáshcandrataarake tíSThan candrataarakaadántaro yáM
candrataarakaM na véda yásya candrataarakaM sháriiraM
yáshcandrataarakamántaro yamá>
14.6.7.14
yó dikSu tíSThan digbhyó'ntaro yaM dísho ná
viduryásya díshah- sháriiraM yó dishó'ntaro
yamá>
14.6.7.15
yó vidyúti tíSThan vidyutó'ntaro yáM
vidyunna véda yásya vidyucháriiraM yó vidyútamántaro
yamá>
14.6.7.16
yá stanayitnau tíSThan stanayitnorántaro yáM
stanayitnurna véda yásya stanayitnuh- sháriiraM yá
stanayitnumántaro yamáyati sá ta aatmaa&ntaryaamya&mR!ta
ítyadhidevatamáthaadhilokám
14.6.7.17
yah- sárveSu lokéSu tíSThan sárvebhyo lokebhyó'ntaro
yaM sárve lokaa ná viduryásya sárve lokaah-
sháriiraM yah- sárvaaMlokaanántaro yamáyati
sá ta aatmaa&ntaryaamya&mR!ta ítyu evaa&dhilokamáthaadhivedám
14.6.7.18
yah- sárveSu vedéSu tíSThan sárvebhyo vedebhyó'ntaro
ítyu evaa&dhivedamáthaadhiyajñám
14.6.7.19
sárveSu yajñéSu tíSThan sárvebhyo yajñebhyó'ntaro
ítyu evaa&dhiyajñamáthaadhibhUtám
14.6.7.20
yah- sárveSu bhUtéSu tíSThan sárvebhyo bhUtebhyó'ntaro
yaM sárvaaNi bhUtaáni ná viduryásya sárvaaNi
bhUtaáni sháriiraM yah- sárvaaNi bhUtaanyántaro
yamáyati sá ta aatmaa&ntaryaamya&mR!ta ítyu
evaa&dhibhUtamáthaadhyaatmam
14.6.7.21
yáh- praaNe tíSThan praaNaadántaro yám praaNo
na véda yásya praaNah- sháriiraM yáh- praaNamántaro
yamáyati sá ta aatmaa&ntaryaamya&mR!tah-
14.6.7.22
yó vaaci tíSThan vaacó'ntaro>
14.6.7.23
yashcákSuSi tíSThan cákSuSó'ntaro>
14.6.7.24
yah- shrótre tíSThan shrótraadántaro>
14.6.7.25
yo mánasi tíSThan mánasó'ntaro>
14.6.7.26
yástvaci tíSThan tvacó'ntaro>
14.6.7.27
yastéjasi tíSThan téjasó'ntaro>
14.6.7.28
yastámasi tíSThan támasó'ntaro>
14.6.7.29
yo rétasi tíSThan rétasó'ntaro>
14.6.7.30
yá aatmáni tíSThan aatmanó'ntaro>
14.6.7.31
ádRSTo draSTaáshrutah- shrotaá ámato mantaávijñaato
vijñaataa naa&nyo&'sti draSTaa naa&nyo&'sti shrotaa
naa&nyo&'sti mantaa naa&nyo&'sti vijñaatai&Sá
ta aatmaa&ntaryaamya&mRtó'to'nyadaártaM táto
hoddaálaka aáruNirúpararaama
14.6.8.1
átha ha vaacaknavyu&vaaca braáhmaNaa bhagavanto hántaahámimaM
yaájñavalkyaM dvaú prashnaú prakSyaámi
tau cénme vivakSyáti na vai jaátu yuSmaákamimaM
káshcidbrahmódyaM jetéti tau cénme ná
vivakSyáti muúrdhaasya vípatiSyatiiti pR!cha gaargiíti
14.6.8.2
saá hovaaca ahaM vaí tvaa yaajñavalkya yáthaa
kaáshyo vaa vaídeho ograputrá udyaM dhánurádhijyaM
kRtvaa dvau vaáNavantau sapatnaadhivyaadhínau háste
kRtvo&pottíSThedevámevaa&háM tvaa dvaábhyaam
prashnaábhyaamupódasthaaM taú me brUhiíti pR!cha
gaargiíti
14.6.8.3
saá hovaaca yádUrdhváM yaajñavalkya divo yádavaákpRthivyaa
yádantaraa dyaávaapRthivií ime yádbhUtáM
ca bhávacca bhaviSyaccétyaacákSate kásmiMstadótaM
ca prótaM céti
14.6.8.4
sá hovaaca yádUrdhváM gaargii divo yádavaákpRthivyaa
yádantaraa dyaávaapRthivií ime yádbhUtaM ca
bhávacca bhaviSyaccétyaacákSata aakaashe tadótaM
ca prótaM céti
14.6.8.5
saá hovaaca námaste yaajñavalkya yó ma etaM
vyávocó'parasmai dhaaráyasvéti pR!cha gaargiíti
14.6.8.6
saá hovaaca yádUrdhváM yaajñavalkya divo yádavaákpRthivyaa
yádantaraa dyaávaapRthivií ime yádbhUtáM
ca bhávacca bhaviSyaccétyaacákSate kásminneva
tadótaM ca prótaM ceti
14.6.8.7
sá hovaaca yádUrdhváM gaargii divo yádavaákpRthivyaa
yádantaraa dyaávaapRthivií ime yádbhUtáM
ca bhávacca bhaviSyaccétyaacákSata aakaashá
eva tadótaM ca prótaM céti kásminnvaa&kaasha
ótashca prótashcéti
14.6.8.8
sá hovaaca etadvai tádakSáraM gaargii braahmaNaá
abhívadantyásthUlamánaNváhrasvamádiirghamalóhitamasnehámachaayámatamo&'vaayva&naakaashámasaN^gámasparshámagandhámarasámacakSúSkamashrotrámavaágamano&'tejáskamapraaNamámukhamánaamaágotramajáramamáramabháyamamR!tamarajo&'shabdamávivRtamásaMvRtamapUrvámanaparámanantarámabaahyaM
na tádashnoti káM cana na tádashnoti káshcana
14.6.8.9
etásya vaá akSárasya prashaásane gaargii dyaávaapRthivii
vídhRte tíSThata etásya vaá akSárasya
prashaásane gaargi sUryaacandramásau vídhRtau tíSThata
etásya vaa akSárasya prashaásane gaargyahoraatraáNyardhamaasaa
maásaa Rtávah- saMvatsaraa vídhRtaastíSThantyetásya
vaá akSárasya prashaásane gaargi praácyo'nyaa
nádyah- syándante shvetébhyah- párvatebhyah-
pratiícyo'nyaa yaáM yaaM ca díshametásya vaá
akSárasya prashaásane gaargi dádatam manuSyaa&h-
práshaMsanti yájamaanaM devaa dárvyam pitáro'nvaáyattaah-
14.6.8.10
yo vaá etádakSáramáviditvaa gaargi asmíMloké
juhóti dádaati tápasyatyápi bahuúni varSasahasraaNyántavaanevaa&sya
sá lokó bhavati yo vaá etádakSáramáviditvaa
gaargyasmaállokaatpraíti sá kRpaNó'tha yá
etádakSáraM gaargi viditvaa&smaállokaatpraíti
sá braahmaNáh-
14.6.8.11
tadvaá etádakSáraM gaargi ádRSTaM draSTráshrutam
mantrá!vijñaataM vijñaatR naa&nyádasti draSTR
naa&nyádasti shrotR naa&nyádasti mantR naa&nyádasti
vijñaatre&tadvai tádakSáraM gaargi yásminnaakaasha
ótashca prótashcéti
14.6.8.12
saá hovaaca braáhmaNaa bhagavantastádevá bahú
manyadhvaM yádasmaánnamaskaaréNa mucyaádhvai
na vai jaátu yuSmaákamimaM káshcidbrahmódyaM
jetéti táto ha vaacaknavyúpararaama
14.6.9.1
átha hainaM vidagdhah- shaákalyah- papracha káti devaá
yaajñavalkyéti sá haitáyaivá nivídaa
prátipede yaávanto vaishvadevásya nivídyucyánte
tráyashca trií ca shataa tráyashca trií ca sahasretyomíti
hovaaca
14.6.9.2
kátyevá devaá yaajñavalkyéti tráyastriMshadityomíti
hovaaca kátyevá devaá yaajñavalkyéti
SaDityomíti hovaaca kátyevá devaá yaajñavalkyéti
tráya ityomíti hovaaca kátyevá devaá
yaajñavalkyéti dvaavityomíti hovaaca kátyevá
devaá yaajñavalkyetyádhyardha ityomíti hovaaca
kátyevá devaá yaajñavalkyetyéka ityomíti
hovaaca katame te tráyashca trií ca shataa tráyashca
trií ca sahasréti
14.6.9.3
sá hovaaca mahimaána evai&Saamete tráyastriMshattve&vá
devaa íti katame te tráyastriMshadítyaSTau vásava
ékaadasha rudraa dvaádashaadityaasta ékatriMshadíndrashcaivá
prajaápatishca trayastriMshaavíti
14.6.9.4
katame vásava íti agníshca pRthivií ca vaayúshcaantárikSaM
caadityáshca dyaúshca nákSatraaNi caite vásava
etéSu hiidaM sárvaM vásu hitámete hii&daM
sárvaM vaasáyante tadyádidaM sárvaM vaasáyante
tásmaadvásava íti
14.6.9.5
katamé rudraa íti dásheme púruSe praaNaá
aatmai&kaadashasté yadaa&smaanmártyaacháriiraadutkraámantyátha
rodayanti tadyádrodáyanti tásmaadrudraa íti
14.6.9.6
katamá aadityaa íti dvaádasha maásaah- saMvatsarásyaitá
aadityaá ete hii&daM sárvamaadádaanaa yanti tadyádidaM
sárvamaadádaanaa yánti tásmaadaadityaa íti
14.6.9.7
katama índrah- katamáh- prajaápatiríti stanayitnúrevéndro
yajñáh- prajaápatiríti katamá stanayitnurítyashániríti
katamó yajña íti pasháva íti
14.6.9.8
katame SaDíti agníshca pRthivií ca vaayúshcaantárikSaM
caadityáshca dyaúshcaite hye&vedaM sárvaM SaDíti
14.6.9.9
katame te tráyo devaa ítiimá eva tráyo lokaá
eSu hii&me sárve devaa íti katamau dvaú devaavityánnaM
caivá praaNashcéti katamó'dhyardha íti yo&'yam
pávata íti
14.6.9.10
tádaahuh- yádayaméka eva pávaté'tha kathamádhyardha
íti yádasminnidaM sárvamadhyaárdhnottenaádhyardha
íti katama éko deva íti sa bráhma tyadityaácakSate
14.6.9.11
pRthivye&va yásyaayátanam cákSurloko mánojyotiryo
vai tam púruSaM vidyaatsárvasyaatmánah- paraáyaNaM
sa vaí veditaá syaadyaajñavalkya véda vaá
ahaM tam púruSaM sárvasyaatmánah- paraáyaNaM
yamaáttha yá evaayáM shaariirah- púruSah- sá
eSa vádaivá shaakalya tásya kaá devatéti
stríya íti hovaaca
14.6.9.12
rUpaáNyeva yásyaayátanam cákSurloko mánojyotiryo
vai tam púruSaM vidyaatsárvasyaatmánah- paraáyaNaM
sa vaí veditaá syaadyaajñavalkya véda vaá
ahaM tam púruSaM sárvasyaatmánah- paraáyaNaM
yamaáttha yá evaa&saávaaditye púruSah- sá
eSa vádaivá shaakalya tásya kaa devatéti cákSuríti
hovaaca
14.6.9.13
aakaashá eva yásyaayátanam cákSurloko máno>
yá evaa&yáM vaayau púruSah- sá eSa vádaiva
shaakalya tásya kaá devatéti praaNa íti hovaaca
14.6.9.14
kaáma eva yásyaayátanam cákSurloko máno>
yá evaa&saú candre púruSah- sá eSa vádaivá
shaakalya tásya kaá devatéti mána íti
hovaaca
14.6.9.15
téja eva yásyaayátanam cákSurloko máno>
yá evaa&yámagnau púruSah- sá eSa vádaivá
shaakalya tásya kaá devatéti vaagíti hovaaca
14.6.9.16
táma eva yásyaayátanam cákSurloko máno>
yá evaa&yáM chaayaamáyah- púruSah- sá
eSa vádaivá shaakalya tásya kaá devatéti
mRtyuríti hovaaca
14.6.9.17
aápa eva yásyaayátanam cákSurloko máno>
yá evaa&yámapsu púruSah- sá eSa vádaivá
shaakalya tásya kaá devatéti váruNa íti
hovaaca
14.6.9.18
réta eva yásyaayátanam cákSurloko máno>
yá evaa&yám putramáyah- púruSah- sá
eSa vádaivá shaakalya tásya kaá devatéti
prajaápatiríti hovaaca
14.6.9.19
shaákalyéti hovaaca yaájñavalkyah- tvaáM
svidimé braahmaNaá aN^gaaraavakSáyaNamakrataa3 íti
14.6.9.20
yaájñavalkyéti hovaaca shaákalyo yádidáM
kurupañcaalaánaam braahmaNaánatyávaadiih- kim
bráhma vidvaaníti dísho veda sádevaah- sápratiSThaa
íti yaddísho véttha sádevaah- sápratitiSThaah-
14.6.9.21
kíMdevato'syaam praácyaaM dishya&siíti aadityádevata
íti sa aadityah- kásminprátiSThita íti cákSuSiíti
kásminnu cákSuh- prátiSThitam bhavatiíti rUpeSvíti
cákSuSaa hí rUpaáNi páshyati kásminnú
rUpaáNi prátiSThitaani bhavantiíti hR!daya íti
hR!dayena hí rUpaáNi jaanaáti hR!daye hye&vá
rUpaáNi prátiSThitaani bhavantiítyevámevai&tádyaajñavalkya
14.6.9.22
kíMdevato'syaaM dákSiNaayaaM dishya&siíti yamádevata
íti sá yamah- kásminprátiSThita íti dákSiNaayaamíti
kásminnu dákSiNaa prátiSThitaa bhavatiíti shraddhaáyaamíti
yadaa hye&vá shraddhatté'tha dákSiNaaM dadaati
shraddhaáyaaM hye&va dákSiNaa prátiSThitaa bhavatiíti
kásminnú shraddhaa prátiSThitaa bhavatiíti hR!daya
íti hR!dayena hí shraddhatte hR!daye hye&vá shraddhaa
prátiSThitaa bhávatiítyevámevai&tádyaajñavalkya
14.6.9.23
kíMdevato'syaám pratiícyaaM dishya&siíti
váruNadevata íti sa váruNah- kásminprátiSThita
ítyapsvíti kásminnvaápah- prátiSThitaa
bhavantiíti rétasiíti kásminnu rétah-
prátiSThitam bhavatiíti hR!daya íti tásmaadápi
prátirUpaM jaatámaahurhR!dayaadiva sR!pto hR!dayaadiva nírmita
íti hR!daye hye&va rétah- prátiSThitam bhavatiítyevámevai&tádyaajñavalkya
14.6.9.24
kíMdevato'syaámudiícyaaM dishya&siíti sómadevata
íti sa sómah- kásminprátiSThita íti diikSaáyaamíti
kásminnú diikSaa prátiSThitaa bhavatiíti satya
íti tásmaadápi diikSitámaahuh- satyáM
vadéti satye hye&vá diikSaa prátiSThitaa bhavatiíti
kásminnú satyam prátiSThitam bhavatiíti hR!daya
íti hR!dayena hí satyáM jaanaáti hR!daye hye&vá
satyam prátiSThitam bhavatiítyevámevai&tádyaajñavalkya
14.6.9.25
kíMdevato'syaáM dhruvaáyaa+ dishya&siíti
agnídevata íti so&'gnih- kásminprátiSThita
íti vaaciíti kásminnu vaakprátiSThitaa bhavatiíti
mánasiíti kásminnu mánah- prátiSThitam
bhavatiíti hR!daya íti kásminnu hR!dayam prátiSThitam
bhavatiíti
14.6.9.26
áhallikéti hovaaca yaájñavalkyo yátraitádanyátraasmánmanyaásai
yátraitádanyátraasmátsyaachvaáno vainádadyurváyaaMsi
vainadvímathniiranníti
14.6.9.27
kásminnu tváM caatmaa ca prátiSThitau stha íti
praáNa íti kásminnú praaNah- prátiSThita
ítyapaana íti kásminnva&paanah- prátiSThita
íti vyaana íti kásminnú vyaanah- prátiSThita
ítyudaana íti kásminnU&daanah- prátiSThita
íti samaana íti
14.6.9.28
sá eSa téti nétyaasmaá ágRhyo na hí
gRhyaté'shiiryo na hi shiíryaté'saN^gó'sito
ná sajyaté na vyáthata ítyetaányaSTaávaayátanaanyaSTaú
lokaá aSTau púruSaah- sa yastaanpúruSaanvyudúhya
pratyúhyaatyákraamiittáM tvaupaniSadam púruSam
pRchaami taM cénme ná vivakSyási muúrdhaa te
vípatiSyatiíti táM ha shaakalyo ná mene tásya
ha muúrdhaa vípapaata tásya haápyanyanmányamaanaah-
parimoSiNó'sthiinyápajahruh-
14.6.9.29
átha ha yaájñavalkya uvaaca braáhmaNaa bhagavanto
yó vah- kaamáyate sá maa pRchatu sárve vaa maa
pRchata yó vah- kaamáyate táM vah- pRchaani sárvaanvaa
vah- pRchaaniíti téha braahmaNaa ná dadhRSuh-
14.6.9.30
taánhaitaih- shlókaih- papracha yáthaa vRkSo vánaspátistáthaiva
púruSo'mRSaá tásya parNaáni lómaani tvágasyotpaáTikaa
bahíh-
14.6.9.31
tvacá evaa&sya rúdhiram prasyándi tvaca útpaTah-
tásmaattadaátunnaatpraíti ráso vRkSaádivaáhataat
14.6.9.32
maaMsaányasya shákaraaNi kínaaTaM snaáva tátsthirám
ásthiinyántarato daárUNi majjaá majjopamaá
kRtaá
14.6.9.33
yádvRkSó vRkNo róhati muúlaannávatarah-
púnah- mártyah- svinmRtyúnaa vRkNah- kásmaanmuúlaatprárohati
14.6.9.34
rétasa íti maá vocata jiívatastatprájaayate
jaatá eva ná jaayate ko nve&naM janayetpúnah- dhaanaáruha
u vaí vRkSo&'nyátah- prétya sámbhavah- yatsámUlamudvRhéyurvRkSaM
na púnaraábhavetmártyah- svinmRtyúnaa vRkNah-
kásmaanmuúlaatprárohati vijñaánamaanandam
bráhma raaterdaátuh- paraáyaNam tíSThamaanasya
tadvída íti